Του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου Eλισαίου Γούλα
Ομιλία που εκφωνήθηκε κατά τον Πανηγυρικό Εσπερινό της παραμονής των Χριστουγέννων, στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Νικολάου Βόλου.
24/12/2025
Σεβασμιώτατε Πάτερ και Δέσποτα,
Σεβαστοί Πατέρες,
Αγαπητοί μου Αδελφοί.
Η Γέννηση του Χριστού είναι μυστήριο που σοκάρει τον καθένα μας για την αδιανόητη αγάπη και ταπείνωση του Θεού που ενώ είναι «ο αχώρητος παντί» γίνεται άνθρωπος, «Θεός ανθρώποις ώφθη όμοιος, και πτωχεύει σαρκί, ίνα υμάς πλουτίση». Ακόμη και η Παναγία, το πιο έτοιμο πρόσωπο όλων των γενεών των ανθρώπων να συνεργήσει για τη σωτηρία του κόσμου, συγκλονίζεται από το φοβερό γεγονός που η ίδια διακόνησε. Και ενώ έζησε και επιτέλεσε ψυχοσωματικά και «εκ Πνεύματος Αγίου» την Σάρκωση του Λόγου, αναφωνεί γεμάτη έκπληξη:
«Ήλιε Υιέ, πώς σε κρύψω τοις σπαργάνοις;
Πώς σε γαλουχώ, πάσης φύσεως τροφέα;
Πώς σε χερσί κατέχω, τον κρατούντα τα σύμπαντα;
Πώς σοι αδεώς ατενίζω, ώ ου τολμά ενατενίζειν, τα πολυόμματα;
Η Απειρόγαμος Χριστόν κρατούσα εφθέγγετο».
Ο Χριστός είναι ο Θεός που με τη θέλησή του σωματώνεται, παίρνει δηλαδή ολόκληρη την ανθρώπινη φύση. Γίνεται από Θεός, Θεάνθρωπος εκουσίως. Τα Χριστούγεννα είναι η ορατή πλέον βίωση του μεγάλου αυτού μυστηρίου της αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο. Είναι το πιο κραυγαλέο γεγονός της ταπείνωσης του Θεού που θα φτάσει ως την Σταύρωση. Η Σάρκωση είναι το άδειασμα από την βεβαιότητα της θεότητας και πρόσληψη του ανθρώπου, όχι όμως γενικά, αλλά προσωπικά.
Τα Χριστούγεννα δεν είναι μία θρησκευτική γιορτή, είναι υπαρξιακή πρόκληση και ταυτόχρονα ζωοποιό κάλεσμα. Είναι η ταπεινή αγάπη του Θεού που δεν προσφέρει απλώς ο Θεός στον άνθρωπο, αλλά αυτοπροσφέρεται. Ας δούμε το βρέφος, μικροσκοπικό, όπως το κάθε μωράκι που γεννιέται, ανάμεσα στα άχυρα μέσα στο σπήλαιο. Ο Θεός γίνεται ένα μωράκι! Γιατί; Μα για να μπορεί ο καθένας να το κρατήσει, όσο αδύναμος, μικρός ή άπειρος κι αν είναι. Και φυσικά να μπορεί ο οποιοσδήποτε να το βλάψει….
Η ταπείνωση που ξεπηδά μέσα από τη φάτνη είναι προκλητική και ωμή, γιατί βασίζεται στην ελευθερία και απευθύνεται ως συνάντηση και σωτηρία. Μόνο με ταπείνωση και ελευθερία συναντά ο κάθε πιστός τον σαρκωμένο Λόγο και μόνο με την ταπείνωση της ανάγκης για σωτηρία, μπορεί να δεχθεί την ευλογία του Θείου Βρέφους.
Η ταπείνωση κατά τον Ισαάκ τον Σύρο «στολή θεότητος εστίν. Ο γαρ Λόγος ο ενανθρωπήσας αυτήν ενεδύσατο και ωμίλησεν ημίν δι’ αυτής εν τω σώματι ημών».
ΠΟΙΜΕΝΕΣ
Πρότυπο της ταπείνωσης αποτελούν οι ποιμένες, που ξενυχτούν τη νύχτα που γεννιέται ο Χριστός. Το γεγονός ότι αγρυπνούν τους καθιστά πρότυπο πνευματικής αφύπνισης αλλά και στοργής, μιας και αγρυπνούν για την ασφάλεια των ζωντανών τους. Από τη διήγηση του ευαγγελιστή Λουκά καταλαβαίνουμε το ταπεινό τους φρόνημα. «Και ιδού άγγελος Κυρίου επέστη αυτοίς και δόξα Κυρίου περιέλαμψεν αυτούς, και εφοβήθησαν φόβον μέγαν». Μπροστά στην ένδοξη παρουσία του αγγέλου οι βοσκοί τρομάζουν, απόδειξη του αισθήματος αναξιότητας και ταπεινότητας για μία τέτοια εμπειρία.
Αξίζει να σταθούμε στην συμπεριφορά τους και στο τρόπο που αντέδρασαν. Γιατί οι βοσκοί γίνονται πρότυπο του κάθε πιστού μέλους της Εκκλησίας. Η οπτασία του αγγέλου τους κάνει ευγνώμονες. Λένε χαρακτηριστικά: «και ίδωμεν το ρήμα τούτο, το γεγονός, ό ο Κύριος εγνώρισεν ημίν». Δε νομίζουν ότι έζησαν κάτι που άξιζαν, τονίζουν μόνο την ευεργεσία της αποκάλυψης, μονομερώς εκ μέρους του Θεού. Απουσιάζει ακόμη και ο ελάχιστος κομπασμός για την αγγελική συνάντηση, αλλά με ταπείνωση και ένθεο ζήλο σπεύδουν να συναντήσουν τον Χριστό. Αμέσως πηγαίνουν στην Βηθλεέμ «και ανεύρον την τε Μαριάμ και τον Ιωσήφ και το βρέφος κείμενον εν τη φάτνη».
Θα λέγαμε, δηλαδή, ότι η οποιαδήποτε πνευματική εμπειρία, είτε αυτή είναι συνάντηση με άγγελο, είτε με άγιο, αν δεν οδηγεί στο σώμα του Χριστού, κυριολεκτικώς στη περίπτωση των ποιμένων, μυστηριακώς και εν Εκκλησία, στην περίπτωση τη δική μας, παραμένει ένα ατομικό γεγονός εγωιστικής ψευδοπληρότητας. Αντίθετα η βίωση μίας πνευματικής εμπειρίας που οδηγεί στην συνάντηση του ενσώματου Χριστού είναι η γνήσια επιβεβαίωση της αγιοπνευματικής της ποιότητας. Οι ποιμένες έγιναν μάρτυρες επιβεβαίωσης και για την Θεοτόκο και η δοξολογική τους επιστροφή από το σπήλαιο αποτελεί απόδειξη της αληθινής Χριστοκεντρικής εμπειρίας τους.
ΑΓΓΕΛΟΙ
Αλλά δεν βλέπουν μόνον έναν άγγελο. Η αποκάλυψη του αγγέλου, ότι δηλαδή «ετέχθη υμίν σήμερον σωτήρ, ος εστί Χριστός Κύριος, εν πόλει Δαυίδ και τούτο υμίν το σημείον: Ευρήσετε βρέφος εσπαργανωμένον, κείμενον εν φάτνη», ήταν η πρώτη φορά που ακούστηκε λεκτικά, ότι ο Θεός γεννήθηκε ως άνθρωπος και βρίσκεται ως βρέφος μέσα σε μία φάτνη. Η ακουστικά πρωτοφανής αυτή ομολογία του ενός αγγέλου, προκάλεσε αλυσιδωτή έκρηξη αγγελικών πανηγύρεων. Με το που ακούγεται η φράση που αφορά την τόσο ταπεινή μορφή του σωτήρα, ο ουράνιος αγγελικός κόσμος ξεσπά και ασυγκράτητα εμφανίζεται: «εξαίφνης εγένετο συν τω αγγέλω πλήθος στρατιάς ουρανίου αινούντων τον Θεόν».
Οι άγγελοι γεμίζουν με ολόφωτη λαμπρότητα την νύχτα και παιανίζουν δοξολογικά: «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία»!
Η φράση των αγγελικών στρατιών δεν εστιάζει σε συναισθηματική χαρά και επίγεια ειρήνη, κι ας λένε «επί γής». Η ερμηνεία είναι καθαρά σωτηριολογική. Δεν εννοούν ότι θα πάψουν οι πόλεμοι στη γη. Εννοούν ότι οι άνθρωποι μπορούν πλέον να ζήσουν με ειρήνη στην επίγεια αυτή ζωή, διότι ο σαρκωμένος Θεός, είναι ανάμεσά τους και επομένως θα τους χαρίσει τη νίκη κατά της φθοράς και του θανάτου. Γι’ αυτό η υμνολογική ωδή αναφωνεί: «Ανηρέθη, νύν και διηρέθη, έχθρας της αρχαίας τη ση ενσάρκω παρουσία το μεσότοιχον Χριστέ».
ΜΑΓΟΙ
Μέσα στην οπτική αυτή παίρνει εντελώς διαφορετικό νόημα και σημασία η προσκύνηση των Μάγων.
Μας γοητεύουν οι Μάγοι! Με την άγνωστη χώρα τους «από ανατολών», με τον τρόπο που ταξιδεύουν με την καθοδήγηση του θαυμαστού αστεριού, τον οποίο «ως λύχνον κρατούντες αυτόν» φτάνουν στη Βηθλεέμ. Αλλά και με την τελετουργική τους συνάντηση με τον Χριστό: «και ελθόντες εις την οικίαν είδον το παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού, και πεσόντες προσεκύνησαν αυτώ, και ανοίξαντες τους θυσαυρούς αυτών προσήνεγκαν αυτώ δώρα, χρυσόν και λίβανον και σμύρναν».
Οι Μάγοι είναι τύπος ολόκληρης της κτίσεως. Αν και είναι ειδωλολάτρες, ωστόσο, κάνουν την πιο επαναστατική ανάταξη της πορείας της ανθρωπότητας. Ιερουργούν, θα λέγαμε, το μυστήριο της αναφοράς της δημιουργίας προς τον Κτίστη, με κορυφή τον άνθρωπο. Ως ειδωλολάτρες προσκομίζουν τι άλλο; Ύλη. Μα την πολυτιμότερη ύλη που έχει ο κόσμος. Την υλική μας υπόσταση.
Αποτολμώντας μία συμβολική ερμηνεία των θησαυρών τους, θα λέγαμε ότι τα δώρα τους, ο χρυσός, ο λίβανος και η σμύρνα, είναι αναφορά σε όσα μας χαροποιούν, σε όσα επιθυμούμε και σε όσα μας πονάνε. Όλες οι πτυχές της ανθρώπινης ζωής, με τις ομορφιές, τις δυσκολίες, τα αδιέξοδα που έχει ο καθένας μας, είναι εκεί, στα χέρια τους, που τα τείνουν στο Θείο Βρέφος. Σε επίπεδο ανθρώπινο θα μπορούσαν να συμβολίζουν τους εαυτούς μας, όσους αγαπάμε αλλά και τους κεκοιμημένους μας. Είναι ό,τι πολυτιμότερο έχει το ανθρώπινο γένος. «Πεσόντες» τα καταθέτουν αυτά μπροστά στο «παδίον».
Τί θα κάνεις με αυτά Χριστέ; Τι θα απογίνουμε εμείς, οι αγαπημένοι μας και όσοι πλέον μας λείπουν γιατί πέθαναν; Τι θα κάνεις με τις χαρές μας, που όμως δεν κρατούν πολύ, με τα βάσανά μας, με την κούρασή μας, με τα προβλήματά μας; Τί θα κάνεις με αυτούς που αγαπάμε, με εκείνους που μας έφυγαν και νιώθουμε ότι τους χάσαμε; Τί θα κάνεις για τη φθορά και τον θάνατο; Ω, αδελφοί μου! Κοιτάξτε πόσο σπουδαίο συμβολισμό έχει η προσκύνηση των Μάγων! Γιατί όλα αυτά τα καταθέτουν, όχι επαιτικώς, αλλά έχοντας την πεποίθηση ότι «ο τεχθείς βασιλεύς» είναι η αξιοπρεπέστατη αναγωγή της ανθρώπινης φύσης προς τον Θεό. Είναι βέβαιοι ότι αυτό το Θεάνθρωπο νήπιο είναι το σωστό πρόσωπο να δώσει απάντηση και οριστική λύση σε όλα αυτά τα ερωτήματα.
Και πραγματικά έχουν δίκιο!
Η Σάρκωση είναι πρόσληψη και οδηγεί σε μια άλλη ελευθερία, την ελευθερία από τους περιορισμούς και τις αναγκαιότητες της φύσης μας. Παύει πλέον να κυριαρχεί η βαριά σκιά της φθοράς και του θανάτου ως υπαρξιακός μονόδρομος, γιατί πλέον ο ένσαρκος Χριστός δίνει την δυνατότητα από αυτή τη ζωή να επεκταθούμε στην αφθαρσία της αιώνιας ζωής. Πως γίνεται αυτό; Η υπαρξιακή ελευθερία του Θεού γίνεται δυνατή και δωρίζεται πλέον στον κάθε πιστό. Μία ελευθερία που νοείται απλώς ως απεριόριστη δυνατότητα πολλών επιλογών, δεν έχει καμία σχέση με την «επί γής» ζωή των ανθρώπων, γιατί στη ζωή αυτή η ανθρώπινη φύση μας, μάς επιβάλλει τους δικούς της νόμους. Είμαστε κλεισμένοι σε όρια και συγκεκριμένες δυνατότητες. Γι’ αυτό ο Θεός, «σάρξ γενόμενος», προσέλαβε όλους τους περιορισμούς που δένουν τον άνθρωπο, όπως ο χρόνος και η ύλη. Η πλήρης ανθρωπότητά Του, περνά από όλα τα στάδια της ζωής, ακόμη και τον θάνατο, για να καταλήξει στην Ανάσταση και στην εκ δεξιών του Πατρός καθέδρα. Για το λόγο αυτό μπορούμε να αναφωνούμε μεγαλόφωνα, «Όσοι έλαβον αυτόν, έδωκεν αυτοίς εξουσίαν τέκνα Θεού γενέσθαι… και εθεασάμεθα την δόξαν αυτού, δόξαν ως μονογενούς παρά πατρός, πλήρης χάριτος και αληθείας»!
Αδελφοί μου, τα Χριστούγεννα με την βαθιά τους θεολογική σημασία είναι ταυτόχρονα και ένα προσωπικό μήνυμα στον κάθε άνθρωπο. Είναι γιορτή, που ο καθένας μας θα τη ζήσει με τον δικό του τρόπο. Είναι παραδόσεις, στολισμοί, τραγούδια, ύμνοι. Είναι μνήμες παιδικές και οικογενειακές, όπου χωρούν δώρα και γιορτινά τραπέζια. Είναι όνειρα παιδικά και πεδίο για τις επιθυμίες των καρδιών μας.
Όμως, ας αναρωτηθούμε, τι σημασία έχει η γιορτή αυτή για ανθρώπους που πενθούν, επειδή έχασαν γονείς, παιδιά και φίλους; Που είναι άρρωστοι και μετρούν τον χρόνο με αριθμούς χημειοθεραπείας; Που αναρωτιούνται αν θα ξαναζήσουν τα επόμενα Χριστούγεννα; Τι έχει να πει η γιορτή αυτή στις οικογένειες με ανθρώπους, και ειδικά με παιδιά με ειδικές ανάγκες; Σε ανθρώπους μόνους, άστεγους, στους φτωχούς του κόσμου με την οποιαδήποτε έννοια; Για την Εκκλησία ο πόνος και το πρόβλημα του κάθε ανθρώπου είναι δικό της πρόβλημα, γιατί ο κάθε άνθρωπος είναι εικόνα Θεού. Όταν πάσχει ο οποιοσδήποτε, πάσχει η εικόνα του Θεού. Τι σημαίνει, επομένως, Χριστούγεννα για τον καθένα μας; Για μένα και για σένα;
Χριστούγεννα σημαίνει ότι ο Χριστός είναι μαζί σου! Ο Χριστός έρχεται σε σένα! Ο όλος Θεός είναι ανάμεσά μας! Ο Θεός είναι μαζί μας! Τα ανθρώπινα ενώνονται μυστηριακά με την θεία φύση! Και όλα πλέον έχουν ελπίδα σωτηρίας! Όλα οδεύουν στη ζωή και την αιωνιότητα! Όλα εισοδεύουν χαρά ουράνια!
Για το λόγο αυτό η Εκκλησία βοά λαμπρότατα και πανηγυρικά:
« Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε· Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν, ἀπαντήσατε· Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε· ᾄσατε τῷ Κυρίῳ πᾶσα ἡ γῆ καὶ ἐν εὐφροσύνῃ ἀνυμνήσατε, λαοί, ὅτι δεδόξασται ».
Χρόνια πολλά κι ευλογημένα !
