Ἔφτασε καί πάλι τό εὐλογημένο Τριώδιο. Ξεκινάει ἀπό σήμερα γιά ἄλλη μία χρονιά ἡ πιό χαρούμενη καί πνευματικά καρποφόρα περίοδος τοῦ ἔτους! Ἀρχίζουμε ὅλοι μαζί μία διαδρομή ἐπιδόσεων καί ἀθλημάτων. Συνοδοιπο- ροῦμε ὡς μέλη μιᾶς μεγάλης ἀθλητικῆς ὁμάδας πρός τόν τελικό τερματικό σταθμό, ὁ ὁποῖος εἶναι ἡ λαμπροφόρος Ἀνάσταση. Ὁ πρῶτος κοινός ὅλων μας ὁδηγός σ’ αὐτή τή διαδρομή εἶναι ἡ ταπείνωση. Ὁ σωστός ὁδηγός κατευθύνει μέ ἀσφάλεια. Ὁ σωστός ὁδηγός φέρνει τή διαδρομή στόν σωστό προορισμό. Ἡ ταπείνωση εἶναι ἕνας τέτοιος ὁδηγός. Ἡ ταπείνωση εἶναι ἕνας ὁδηγός, πού θά μᾶς ὁδηγήσει μέ ἀσφάλεια στή χαρά καί στό φῶς τῆς ἀληθινῆς ζωῆς, στό μεγάλο πανηγύρι τῆς Ἀνάστασης.
Ἡ ταπείνωση εἶναι τό πρῶτο καί βασικό ἄθλημα στό ὁποῖο θά ἐπιδοθοῦμε. Ἡ ταπείνωση ὡς ἀποτέλεσμα προσωπικοῦ ἀγώνα ἐκτιμᾶται ἀπό τόν Θεό καί λαμβάνει πλούσια τά Πατρικά δῶρα. Ὁ Λουκᾶς τό καταθέτει αὐτό σάν συμπέρασμα τῆς σημερινῆς παραβολῆς: «ὁ ταπεινῶν ἑαυτόν ὑψωθήσεται». Σύμφωνα μέ τή διήγησή του, ὁ ἁμαρτωλός τελώνης καί ὁ ἐνάρετος Φαρισαῖος στέκονται μπροστά στόν Θεό καί θερμομετροῦν τή σχέση τους μαζί Του. Ὁ ἐνάρετος Φαρισαῖος, ἐπειδή ἔχει ἀπύθμενο ἐγωισμό, διαλύει τή σχέση του μέ τόν Θεό. Ἐνῶ πηγαίνει στόν ναό νά συναντήσει τόν Θεό, φεύγει ἀπό τόν ναό χωρίς Θεό. Εἶναι εὐσεβής, ἀλλά βαθιά μέσα του, ἐξαιτίας τοῦ ἐγωισμοῦ του, ἀποδεικνύεται ἄθεος! Ὁ ἁμαρτωλός ὅμως τελώνης, ἐπειδή διακατέχεται ἀπό ἀληθινή ταπείνωση, συμφιλιώνεται μέ τόν Θεό καί ἀποχωρεῖ ἀπό τόν ναό θεούμενος καί ἐξαγιασμένος.
Τό πρόσωπο τοῦ ἁμαρτωλοῦ καί ἀνήθικου τελώνη γίνεται πρότυπο ταπείνωσης γιά ὁλόκληρη τήν Ἐκκλησία. Δέν καλούμαστε νά μιμηθοῦμε τήν ἁμαρτωλότητα καί τήν ἀνηθικότητα τοῦ τελώνη. Καλούμαστε νά μελετήσουμε καί νά μιμηθοῦμε τήν ταπείνωση, μέ τήν ὁποία διαχειρίζεται τήν πνευματική του κατάντια. Ἡ ταπείνωση, ὅπως παρουσιάζεται μέσῳ τοῦ τελώνη, ἔχει κάποια γνωρίσματα πού τήν καθιστοῦν αὐθεντική, γνήσια καί σωτήρια.
Τό πρῶτο γνώρισμα τῆς γνήσιας ταπείνωσης εἶναι ἡ ἐπίγνωση καί ἡ αὐτομεμψία. Ὁ τελώνης ἔχει βαθιά ἐπίγνωση τῆς πνευματικῆς του παρακμῆς. Δέν δικαιολογεῖ τόν ἑαυτό του. Δέν ὡραιοποιεῖ τή βρωμιά του. Δέν ἐπιρρίπτει στούς ἄλλους τά δικά του σφάλματα. Σκύβει τό βλέμμα του στό ἐσωτερικό τῆς ὕπαρξής του καί ἀναστενάζει γιά τίς πτώσεις του. Στή διήγηση σημειώνεται ὅτι «οὐκ ἤθελεν οὐδέ τούς ὀφθαλμούς εἰς τόν οὐρανόν ἐπᾶραι». Δέν ἤθελε νά δώσει στόν ἑαυτό του τό περιθώριο οὔτε τά μάτια του νά σηκώσει στόν οὐρανό! Θεώρησε τόν ἑαυτό του ἐντελῶς ἀνάξιο νά μιλήσει μέ τόν Θεό. Ἡ βαθιά ἐπίγνωση καί παραδοχή τῆς ἐνοχῆς του τόν κρατοῦσε προσγειωμένο στή γῆ. Εἶναι πολύ δύσκολο νά παραδεχτεῖ ὁ ἄνθρωπος τά λάθη του. Θέλει μεγάλο θάρρος κατ’ ἀρχήν νά τά μετρήσει. Θέλει μεγάλη εἰλικρίνεια νά παραδεχτεῖ ὅτι εἶναι καθαρά δικά του. Θέλει πολλή ταπείνωση νά κατηγορήσει μόνο τόν ἑαυτό του γιά τά λάθη πού ἔκανε καί νά μήν τά φορτώσει στούς ἄλλους, στήν κοινωνία, στήν «κακιά τήν ὥρα», στά παιδικά του χρόνια, στόν διάβολο ἤ ὁπουδήποτε ἀλλοῦ, ἀρκεῖ νά ξεφύγει ἀπό τήν εὐθύνη πού κουβαλάει. Ἐάν ἔχουμε τήν ταπείνωση νά σηκώνουμε τήν εὐθύνη τῶν λαθῶν μας, τότε αὐτά τά λάθη μετατρέπονται σέ θησαυρό, διότι γίνονται οἱ ἀληθινοί δάσκαλοι τῆς ζωῆς. Χωρίς ἐπίγνωση τῶν πτώσεων, χωρίς ἀνάληψη τῶν εὐθυνῶν καί χωρίς αὐτομεμψία, δηλαδή χωρίς αὐτοκατηγορία, δέν μποροῦμε νά γίνουμε ταπεινοί ἄνθρωποι.
Ἡ ἐποχή μας εἶναι ἐποχή αὐτοδικαίωσης. Εἶναι ἐποχή πού ὅλοι ἔχουμε δίκιο καί στά πάντα ἔχουμε δικαιώματα. Ἔχουμε ἐκπαιδευτεῖ νά μεταθέτουμε στούς ἄλλους τίς εὐθύνες γιά ὅ,τι κακό γίνεται. Ἡ ἀνάληψη τῶν εὐθυνῶν δέν θεωρεῖται ὑγιής πράξη. Ἡ ἀποδοχή τῶν ἐνοχῶν εἶναι ἀδιανόητη. Προσπαθοῦμε νά δραπετεύουμε ἀπό τίς ἐνοχές μας, διότι φοβόμαστε ὅτι αὐτές θά μᾶς πνίξουν. Οἱ ἐνοχές μᾶς κομματιάζουν καί γι’ αὐτό τίς ἀποφεύγουμε. Ἐκεῖνες, ὅμως, δέν μᾶς ἐγκαταλείπουν! Στέκονται μέσα μας καί γίνονται πνευματικά καρκινώματα, πού κατατρώγουν τήν ὕπαρξή μας καί μᾶς γεμίζουν μέ ἀπωθημένα, συμπλέγματα καί ἀσθένειες. Ἐάν μέ ἐπίγνωση παραδεχτοῦμε τά λάθη μας καί κατηγορήσουμε μόνο τόν ἑαυτό μας γι’ αὐτά, τότε θά μπορέσουμε νά διαχειριστοῦμε γόνιμα καί τίς ἐνοχές μας. Μέ τήν ἐξομολόγηση θά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τίς ἐπιπτώσεις τους καί θά τίς κρατήσουμε μέσα μας μόνον ὡς δασκάλους, πού θά μᾶς διδάξουν πῶς νά μήν ἐπαναλάβουμε τά ἴδια λάθη πού τίς πρωτοδημιούργησαν. Αὐτή ἡ διαχείριση, ὅμως, ἀπαιτεῖ ταπεινό φρόνημα. Ὁ ταπεινός ἄνθρωπος κατηγορεῖ τόν ἑαυτό του γιά τά λάθη του καί ἔτσι δέν τά ἐπαναλαμβάνει.
Τό δεύτερο γνώρισμα τῆς ἀληθινῆς ταπείνωσης εἶναι ἡ ἡσυχία. Σημειώνεται στή διήγηση τῆς σημερινῆς παραβολῆς: «ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστώς». Στάθηκε ἥσυχα, μακριά ἀπό τό πλῆθος, ἀπομονωμένος σέ κάποια γωνιά τοῦ ναοῦ, μόνος του μέ μόνο τόν Θεό, νά συνδιαλλαγεῖ μέ τόν Πατέρα του καί νά ζητήσει τόν ἱλασμό γιά τά πολλά του λάθη. Ἡ ἀπομόνωση καί ἡ ἡσυχία βοηθοῦν πάρα πολύ στόν ἀγώνα γιά τήν ἀπόκτηση τῆς ταπείνωσης. Ὁ ἄνθρωπος πού θέλει νά προκόπτει στήν ταπείνωση ἀγαπάει τήν ἡσυχία. Δέν ἀρέσκεται στήν ταραχή, στίς μεγάλες παρέες, στούς περισπασμούς καί στίς μέριμνες. Προσπαθεῖ νά εἶναι ἀθόρυβος, ἀόρατος. Δέν ἐπιθυμεῖ νά βρίσκεται στό ἐπίκεντρο, νά τραβάει τήν προσοχή, νά προβάλλει τόν ἑαυτό του. Δέν ἐπιχειρεῖ νά προκαλεῖ τούς ἄλλους, νά δημιουργεῖ τίς προϋποθέσεις γιά νά διαφημίζεται. Δέν εἶναι φιλόδοξος μέ τήν κοσμική ἔννοια. Εἶναι φιλόδοξος μόνον ἐπειδή ποθεῖ τή δόξα τοῦ Θεοῦ. Δέν εἶναι προπετής. Δέν θέλει νά ἐπιβάλλεται. Λέει τό σωστό, ἀλλά δέν συγκρούεται γιά νά τό ὑποστη- ρίξει. Ἡ ἡσυχία εἶναι τό καταφύγιό του, ὁ θησαυρός του, ἡ πανοπλία του. Μέσα στήν ἡσυχία μελετάει τόν ἑαυτό του. Διαπιστώνει τά λάθη του. Ζητάει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ καί δικαιώνεται.
Τό τρίτο γνώρισμα τῆς ταπείνωσης εἶναι ἡ ἁπλότητα. Ὁ τελώνης δέν ἔλεγε πολλά. Δέν ἔκανε μακρόσυρτες προσευχές μέ βερμπαλισμούς καί βαττολογίες. Ἡ προσευχή του ἦταν λιτή καί ἁπλή: «ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». Μιλοῦσε ἁπλά στόν Θεό, διότι εἶχε ἁπλότητα στήν καρδιά του, παρότι ἦταν μολυσμένος ἀπό τήν ἁμαρτία. Τό ταπεινό φρόνημα εἶναι συνυφασμένο μέ τήν ἁπλότητα. Δέν ἔχει σημασία πόσα λάθη κάνουμε. Χρειάζεται προσοχή νά μήν ἀπολέσουμε τήν ἐσωτερική μας ἁπλότητα. Αὐτή ἡ ἀπέριττη νοοτροπία θά μᾶς βοηθήσει νά παραμένουμε ταπεινοί. Ὁ ἁπλός ἄνθρωπος συντηρεῖ μία παιδικότητα μέσα του. Ἔτσι κατακτάει τήν ταπείνωση, διότι καί τά παιδιά ἔχουν ταπεινή καρδιά. Ὁ ἁπλός ἄνθρωπος ταπεινά ζητάει συγγνώμη γιά τά λάθη του. Δέν περιπλέκει τά πράγματα μέ δικαιολογίες καί ὑπεκφυγές. Ἀποδέχεται τίς εὐθύνες του καί τίμια ἀγωνίζεται γιά τή διόρθωσή του. Ἡ ἁπλότητα εἶναι τό μονοπάτι πού ὁδηγεῖ στήν ταπείνωση καί ἀπό ἐκεῖ στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.
Στή σημερινή παραβολή ὁ Ἰησοῦς μᾶς διαβεβαιώνει γιά μιά μεγάλη ἀλήθεια, ὅτι: «ὁ ταπεινών ἑαυτόν ὑψωθήσεται». Ὅποιος ταπεινώνει τόν ἑαυτό του θά ὑψωθεῖ καί θά δοξασθεῖ ἀπό τόν Θεό. Ἄς ἀκούσουμε τόν Χριστό καί ἄς προσπαθήσουμε νά κατακτήσουμε τήν ὑψοποιό ταπείνωση. Ἄς βαδίσουμε μέσα στό εὐλογημένο Τριώδιο μέ ὁδηγό αὐτή τήν πολύτιμη ἀρετή. Γιά νά τήν κατακτήσουμε, πρέπει νά ἔχουμε ἐπίγνωση τῶν σφαλμάτων μας καί αὐτομεμψία, νά ἀγαπήσουμε τήν ἡσυχία καί νά ἀποκτήσου- με ἁπλότητα. Ἔτσι θά προκόπτουμε στήν ταπείνωση καί θά γινόμαστε ὅλο καί περισσότερο ἀγαπημένα παιδιά τοῦ Θεοῦ, πού προσβλέπει στούς ταπεινούς, ἀναπαύεται κοντά τους καί τούς δοξάζει καί σ’ αὐτή τή ζωή καί στήν αἰωνιότητα. Ἀμήν.
Επιμέλεια Κειμένου : Πρωτ. Δημήτριος Κατούνης
