Αγαπητοί φίλοι, προσκεκλημένοι,
Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, προκειμένου να εγκαινιάσουμε έναν νέο φορέα πολιτισμού. Η πρωτοβουλία αυτή ίσως να μην δημιουργεί κάποια ιδιαίτερη εντύπωση, καθότι πολλές άλλες παρόμοιες πρωτοβουλίες έχουν ήδη πραγματοποιηθεί και συνεχώς πραγματοποιούνται, τόσο στην περιοχή μας, όσο και σε όλη την Ελλάδα. Εγώ όμως θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας τη μεγάλη μου χαρά, γιατί η πρωτοβουλία αυτή πηγάζει μέσα από τα σπλάχνα της Εκκλησίας.
Η σχέση ενός πολιτιστικού οργανισμού με την Εκκλησία ίσως προκαλέσει τριών λογιών επιφυλάξεις: Η πρώτη έχει να κάνει με τον τυχόν περιορισμό του στην αμιγώς εκκλησιαστική τέχνη. Η δεύτερη έχει να κάνει με την καχυποψία, που αρκετές φορές έδειξε η Εκκλησία προς όλες τις μορφές της Τέχνης και κυρίως την σύγχρονη. Και η τρίτη έχει να κάνει με την υποψία, πως επιδιώκεται η χειραγώγηση και εν τέλει η στράτευση της Τέχνης στους σκοπούς και τα ιδεώδη που η Εκκλησία έχει θέσει.
Και οι τρεις επιφυλάξεις είναι δικαιολογημένες. Όντως η Εκκλησία, τουλάχιστον στην Ελληνική πραγματικότητα, έριξε περισσότερο το βάρος της στον λόγο, στην παράδοση και στην αλληλεγγύη. Αν ένας σημερινός πιστός κληθεί να δώσει αυθόρμητα μια δραστηριότητα, όταν ακούει τον όρο Εκκλησία, θα απαντήσει ίσως «λειτουργία», ή «συσσίτια», ή «κήρυγμα». Βεβαίως και όλα αυτά αφορούν την Εκκλησία και προσφέρουν έργοπολύτιμο μέχρι και σήμερα στην πατρίδα μας. Πάντα όμως αισθανόμουν, πως πέρα από τη νόηση και τη δράση, ένα έλλειμμα υπήρχε -και συνεχίζει να υπάρχει- στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Ένα έλλειμμα πρωτοβουλιών, που θα ενεργοποιήσουν και άλλα δώρα του Θεού στον άνθρωπο, όπως η φαντασία, το συναίσθημα και η δημιουργία. Όλα δηλαδή εκείνα τα υλικά, που χρησιμοποιεί η Τέχνη για να δώσει μορφή στα άμορφα συστατικά της δημιουργίας και να προσφέρει έργα πολιτισμού. Ενός πολιτισμού, που δεν εξαντλείται στα όρια της Εκκλησιαστικής Τέχνης, αλλά κατακλύζει όλες τις πτυχές τη καθημερινής ζωής και που περιμένει να βγει στο φως.
Και πάλι όμως έχω τη βεβαιότητα, πως κάτι πολύ ευρύτερο έχουμε να ανακαλύψουμε. Έναν πολύ μακρύτερο, αλλά και πολύ ουσιαστικότερο δρόμο έχουμε να διανύσουμε: Τον δρόμο από τον ατομισμό στην σχέση, από την απομόνωση στην κοινωνία, από την μαζοποίηση στον πολιτισμό, από τον εγωκεντρισμό στην Εκκλησία.
Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο, επιτρέψτε μου να σταθώ στον όρο «πολιτισμός». Στις μέρες μας, ο όρος αυτός στένεψε, όπως η εποχή μας ξέρει να στενεύει και να ακρωτηριάζει λέξεις και έννοιες. Έτσι και ο όρος αυτός έφτασε να σημαίνει απλά και μόνον έργα τέχνης και καλλιτεχνικέςδραστηριότητες. Η ρίζα και η ουσία όμως του όρου, μάς ανοίγει διάπλατα τον δρόμο προς την κατανόηση όλου του έργου και της αποστολής, που σήμερα αναλαμβάνουμε. Πίσω από τον πολιτισμό κρύβεται η πόλις. Όχι όμως ως ένα σύνολο οικοδομικών τετραγώνων, αλλά ως κοινωνία ανθρώπων, που κατόρθωσαν να ξεπεράσουν το στάδιο της πρωτόγονης ανάγκης για ατομική επιβίωση και βίωσαν την πληρότητα της κοινωνικότητας και των συλλογικών οραμάτων. Η πόλη αποτελείται από πολίτες, δηλαδή ανθρώπους που διαρκώς αθλούνται στην συνύπαρξη. Η πόλις γεννά πολιτισμό, δηλαδή τρόπους και κώδικες συμβίωσης και ανοίγματος προς ιδεώδηυπερατομικά, όπως η δημοκρατία, ο ηρωισμός και το κάλλος. Η πόλη συγκεντρώνεται στην Εκκλησία τουδήμου, όπου όλοι, ως ίσος προς ίσον, διαλέγονται και πασκίζουν για την -κατά τον Αριστοτέλη- κοινή ευδαιμονία. Αυτή η πόλη οραματίζεται από κοινού ένα καλύτερο κόσμο, αναζητεί το κάλλος του και το προγεύεται μέσω της μουσικής, του θεάτρου, των αγαλμάτων και της αρχιτεκτονικής. Δεν είναι τυχαίοπως οι πρώτοιΧριστιανοί αναζήτησαν στον αρχαιοελληνικό όρο «Εκκλησία» την δομή και την περιγραφή της νέας τους κοινωνίας, της κοινωνίας της αγάπης. Και εξίσου δεν είναιτυχαίο, πως μέσω του αρχαιοελληνικού κάλλους, η αιχμή του δόρατος της Ορθόδοξης πνευματικότητας, οι νηπτικού πατέρες, προσδιόρισαν τον αγώνα τους ως άσκηση φιλο-καλίας.
Ναι αγαπητοί μου. Για την Ελληνρθόδοξη παράδοσή μας, η ομορφιά και η χαρά, το κάλλος της ζωής, αποτελεί καρπό συλλογικότητας, καρπό εκκλησιαστικότητας. Η αγιότητα, ως κάλλος ψυχής, αποτελεί αποκορύφωμα ενός αγώνα για άνοιγμα στον άλλον και η σωτηρία αποτελεί γεγονός που επιτυγχάνεται μόνον μέσα στην ευχαριστιακή κοινότητα, που έχει επιτρέψει στο Άγιο Πνεύμα να σφυρηλατήσει δεσμούς ενότητας και αγάπης ανάμεσα στους ανθρώπους και παράλληλα μεταξύ ανθρώπων και Θεού.
Ιδού λοιπόν οι πλήρεις διαστάσεις του πολιτισμού. Μόνον με αυτήν την προοπτική είμαστε σε θέση να καταλάβουμε και το νόημα των έργων του πολιτισμού, τα τεχνουργήματα του κάλλους, τα καλλιτεχνήματα. Μόνον η κοινωνία προσώπων, δηλαδή πολιτών, μπορεί να ξεφύγει από την τυραννία της ιδιοτέλειας και να αναζητήσει μέσα από την ύλη -το ξύλο, την κλωστή, την κίνηση, τον ήχο, τον λόγο, την πέτρα- τους αιώνιους νόμους της συμμετρίας, της αρμονίας και της συν-κίνησης. Και δεν υπάρχει εναργέστερη αποτύπωση της δίψας του ανθρώπου να συντονιστεί με τους θείους νόμους, από τα έργα του πολιτισμού. Παρακολουθείστε όμως και την αντίστροφη πορεία: τα ίδια αυτά έργα του πολιτισμού επιστρέφουν στην κοινότητα, καλώντας και διδάσκοντας. Ο Πολιτισμός δεν εκφράζει μόνον κάτι. Καλεί και εκπαιδεύει σε αυτό «κάτι», που άλλο δεν είναι από την ενότητα των ανθρώπων, την συνεννόηση, την συνεργασία και τελικώς την αγάπη.
Να γιατί Εκκλησία και πολιτισμός είναι έννοιες όχι απλώς εφαπτόμενες, αλλά τεμνόμενες. Η Εκκλησία με την λατρεία της καλεί σε ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΜΟ, δηλαδή σε μετάβαση από το άτομο στο πρόσωπο. Και αυτός ο εκκλησιασμός μεταβάλλεται σε ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ, όταν η ευχαριστιακή κοινότητα περάσει τα όρια του ναού και στήσει ένα πανηγύρι στο προαύλιό του, μεταφέροντας το μήνυμα της χαράς και της αγάπης στην ευρύτερη κοινότητα και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ειδικά η δική μας Ελληνική παράδοση, με αιώνες αναζήτησης του Θεού και των αιώνιων νόμων, αλλά και με την εμπειρία θαυμαστών και θαυμάτων από τη συνάντηση αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και ορθοδοξίας, μας καλεί να την ανακαλύψουμε εκ νέου και να την αναζωογονήσουμε. Κι αυτό, όχι για να αναζητήσουμε διέξοδο φυγής από τα τρέχοντα και επώδυνα προς το παρελθόν, αλλά για να ξεχορταριάσουμε μονοπάτια πορείας προς το μέλλον. Μονοπάτια, που δοκιμάστηκαν, άντεξαν και λειτούργησαν, εκφράζοντας αλλά και διδάσκοντας νόημα ζωής και περιεχόμενο σχέσεων. Η αγάπη και η στοργή προς τον λαϊκό μας πολιτισμό, η καλλιέργεια, η διδασκαλία του, αλλά και η ενθάρρυνση μύησης σ΄ αυτόν συμβάλλει καθοριστικά στην συνοχή της σημερινής κοινωνίας, η οποία αναζητά δρόμους συνάντησης με τον συμπολίτη, τον συμπατριώτη, τον συνάνθρωπο, τον αδελφό, τον πλησίον. Ο Ελληνικός πολιτισμός και η Ελληνική παράδοση μάς αναζητούν, για να μας ξαναχαρίσουν ελπίδα και κουράγιο, μέσα από την συνύπαρξη και τον κοινό οραματισμό. Ως εκ τούτου, η προσπάθεια αυτή δεν αποτελεί απλώς πολιτιστική δράση, αλλά κατ΄ εξοχήν πράξη πολιτική, δηλαδή πράξη ενίσχυσης δεσμών των πολιτών και ανασύστασης της όντως πόλης, που κατ΄ ουσία δεν διαφέρει από τη Βασιλείας του Θεού της αγάπης.
Ένα πολλαπλό έργο αναλαμβάνει λοιπόν η νεοσύστατη ΜΑΓΝΗΤΩΝ ΚΙΒΩΤΟΣ, ως ένας ορθόδοξος φορέας πολιτισμού.Αναζητά κατ΄ αρχήν τα δείγματα της Τέχνης που διαμόρφωσε μια κοινωνία, στηριγμένη στις ορθόδοξες και ελληνικές της ρίζες, δηλαδή τα αποτυπώματατου νοήματος της ζωής στην μακραίωνη παράδοση αυτού του ευλογημένου τόπου. Και αφού τα εντοπίσει, καλείται να τα προστατεύσει, να τα αναδείξει και να τα παραδώσει ανακαινισμένα και αυθεντικά στις επόμενες γενεές, πιστεύοντας πως αποτελούν πολύτιμα δείγματα της ομορφιάς της ψυχής αυτού του λαού, που ζυμώθηκε με την καλαισθησία και το ήθος της Ορθοδοξίας μας. Με την έννοια αυτή, ένας τέτοιος οργανισμός μεταβάλλεται σε κιβωτό διατήρησης, αλλά και φορέα νέας σποράς. Το πολιτιστικό απόθεμα που καλείται να διασώσει αποτελεί ουσιαστικά απόθεμα ζωτικών δυνάμεωναναγέννησης και συνέχισης της ιστορικήςπορείας του λαού μας.
Συγχρόνως, η ΜΑΓΝΗΤΩΝ ΚΙΒΩΤΟΣ ανοίγει διάλογο, μέσω της Τέχνης, με την σύγχρονη κοινωνία, αναζητώντας τις αγωνίες, τους καημούς και τα οράματά της. Και ακόμη περισσότερο, προσφέρει ευκαιρίες νέας πολιτιστικής δράσης, επιδιώκοντας να ωθήσει ψυχές να απεγκλωβιστούν από τα πρόσκαιρα, να οραματιστούν μια καλύτερη και ποιοτικότερη ζωή και να εκφράσουν όλα τα δημιουργικά του τάλαντα, αναζητώντας κάλλος και ποιότητα στην καθημερινότητα τους.
Πίσω όμως από τα δύο αυτά, μια ευρύτερη και πολυτιμότερη αποστολή αναδεικνύεται: Το μπόλιασμα του πνεύματος της ενότητας και της δημιουργίας στην κοινωνία του Βόλου, με μέσον τον πολιτισμό και την καλλιτεχνικήδημιουργία. Κάθε φορά που το προαύλιο ενός ναού, η πλατεία ενός χωριού, οι πολιτιστικοί χώροι της πόλης μας ή ακόμη και οι αίθουσες αυτού του Συνεδριακού μας Κέντρου θα πλημμυρίσουν με ήχους, χρώματα, λόγο, εκδόσεις και εκθέματα, το παρελθόν θα ξαναγίνεται παρόν και θα ανοίγονται δρόμοι πνευματικότητας και ομορφιάς σε μια κοινωνία που τάχει ανάγκη όσο ποτέ.
Σ΄ αυτό το έργο συμμετέχουν άνθρωποι με διαφορετικές αφετηρίες, αλλά κοινά χαρακτηριστικά: Πρώτα το μεράκι και η ευαισθησία τους για κάθε τι όμορφο και αυθεντικό. Δεύτερο, η μακρά τους εμπειρία και το πολύτιμο έργο τους, που συνέβαλε αποφασιστικά στην πολιτιστική ανάπτυξη της Μαγνησίας. Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη που τους συνδέει: Ο κοινός οραματισμός για μια νέα ώθηση του πολιτισμού στον Βόλο και σε ολόκληρη τη Μαγνησία.
Πιστότητα και σεβασμός στην Παράδοση, αλλά και ευαισθησία ανταπόκρισης στο κάλεσμα των καιρών. Σ΄ αυτήν την ισορροπία σας καλώ. Κοινός στόχος ο άνθρωπος, το μέγιστο και υπέρτατο καλλιτέχνημα του Θεού. Η τελειότερη εικόνα. Να η πρωτοτυπία τού έργου ενός τέτοιου οργανισμού: Η γεφύρωση του κόσμου με το καλλιτεχνικό εργαστήρι της Εκκλησίας. Μόνο που μέσα σ΄ αυτήν, δεν παράγονται έργα από άψυχη πρώτη ύλη, αλλά καλλιτεχνήματα έμψυχα, άνθρωποι, κατ΄ εικόνα και ομοίωση Θεού. Μέσα σ΄ αυτήν, αγιότητα και κάλλος ταυτίζονται.
Σήμερα, αισθάνομαι πως βρισκόμαστε στην αφετηρία μιας ιδιότυπης ιεραποστολής. Ιεραποστολής ομορφιάς, χαράς, ελπίδας και αγάπης. Όσοι προσφέρατε τους εαυτούς σας στο έργο αυτό, έχετε την εμπειρία και τη γνώση. Δωρίστε την στους ανθρώπους. Κάντε την Τέχνη εργαλείο πνευματικής προκοπής. Μέσω αυτής, όσο επιτρέπουν οι δυνάμεις σας, τροφοδοτείστε με αγιότητα και κάλλος τον κόσμο. Είναι η μόνη του ελπίδα. Η ομορφιά των μορφών και των ψυχών θα τον σώσει.
Σας ευχαριστώ και τίθεμαι ψυχή τε και σώματι αρωγός σε κάθε σας προσπάθεια.
Ο Θεός να σας εμπνέει και να σας ενισχύει.
