Του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου Ιωήλ Ποδαρόπουλου,
Ομιλία που εκφωνήθηκε κατά τον Πανηγυρικό Εσπερινό της παραμονής των Χριστουγέννων, στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Νικολάου Βόλου.
24/12/2024
«Τά σύμπαντα σήμερον χαρᾶς πληροῦνται, Χριστός ἐτέχθη ἐκ τῆς παρθένου».1
Ἡ προαιώνια βουλή τῆς ἐν σαρκί φανέρωσης τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο, Σεβασμιώτατε Πάτερ, σεβαστοί πατέρες καί ἀδελφοί, συντελεῖται τήν ἀποψινή νύκτα σέ ἀπόλυτη ἡσυχία, παρ’ ὅτι ἀποτελεῖ ἕνα ἀπό τά μυστήρια κραυγῆς, κατά τόν Θεοφόρο Ἰγνάτιο2. Ὁ Θεός Λόγος «γεννᾶται ἐκ Παρθένου» μέσα σέ ταπεινό καί εὐτελές σπήλαιο, ὥστε νά ξεφύγει τῆς προσοχῆς3 τοῦ «ἄρχοντος τοῦ αἰῶνος τούτου»4 καί νά ὑποδείξει ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς ἐπί γῆς παρουσίας Του τήν ὁδό τῆς ἄκρας ταπείνωσης. Τό σημεῖο τῆς ἱστορίας, κατά τό ὁποῖο «ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο5», εἶναι τό σημαντικότερο γεγονός γιά τόν κτιστό κόσμο, ὁρατό καί ἀόρατο6. Ἡ ἔκπληξη καί αὐτῶν ἀκόμη τῶν ἀγγελικῶν δυνάμεων μεταποιεῖ τόν οὐρανό σέ στόμα πού κηρύττει εὐαγγέλιο «χαρᾶς μεγάλης»7 στόν ἀνυποψίαστο ἄνθρωπο καί σέ ὅλη τήν Δημιουργία.
Ποιά ὅμως εἶναι αὐτή ἡ χαρά μέ τήν ὀποία «τά σύμπαντα σήμερον πληροῦνται»; Ἄν ἀναλογιστοῦμε τήν ἀνθρώπινη ἱστορία ἀπό τή νύκτα τῆς Γέννησης τοῦ Χριστοῦ μέχρι τίς πολύπαθες ἡμέρες μας ἐλάχιστες περιόδους, ἴσως και καμία, δέν θά συναντήσουμε, πού νά πιστοποιοῦν γενικευμένη χαρά, εἰρήνη καί εὐδοκία. Ἀκόμη καί αὐτήν τήν ἑορταστική περίοδο, πού ὁ κόσμος γύρω μας διαθέτει μία ἀμυδρή ὑποψία χριστοκεντρικοῦ περιεχομένου τῆς γιορτῆς, μᾶλλον θά τήν διαθεχθεί ἡ μελαγχολία τῆς ἀπουσίας νοήματος ζωῆς. Γιατί ἄραγε εἶναι τόσο δύσκολη ἡ ζωή στόν ἄνθρωπο προσωπικά καί συλλογικά; Τήν ἀπάντηση τήν σημειώνει εὔστοχα ὁ Ὅσιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς: «ὁ ἄνθρωπος ἐφηῦρε τόν θάνατο καί τόν ἐγκαθίδρυσε ἐντός του καί σέ ὅλα τά ὄντα γύρω του. Ὁ δέ θάνατος εἶναι μία ἀστείρευτη πηγή ὅλων τῶν βασάνων καί τῶν θλίψεων.
… Στήν πραγματικότητα, ὁ θάνατος εἶναι ἡ μόνη πικρία τῆς ζωῆς. Ἡ ἐπίγεια ζωή τοῦ ἀνθρώπου δέν εἶναι τίποτα ἄλλο παρά μία ἀδιάκοπη πάλη μέ τόν θάνατο»8.
Γιατί, λοιπόν, νά χαρεῖ σήμερα ὁ ἄνθρωπος καί μαζί του ὅλος ὁ κτιστός κόσμος; Διότι ἡ ἀγγελική φωνή πληροφορεῖ τούς ταπεινούς ποιμένες: «ἐτέχθη σήμερον σωτήρ, ὅς ἐστί Χριστός Κύριος»9. Ἡ αἰτία τῆς χαρᾶς μας ἐκφράζεται μέ τέσσερις μόνο λέξεις: «Ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο»! Ἡ διάρρηξη τῆς σχέσης μεταξύ κτιστοῦ καί ἀκτίστου καί ἡ ματαίωση τῆς τελειωτικῆς πορείας τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό, οἱ ὁποῖες συντελέστηκαν μέ τό προπατορικό ἁμάρτημα, κληροδοτοῦν στόν κάθε ἄνθρωπο καί σέ ὅλη τήν κτίση τήν φθορά καί τόν θάνατο. Ἡ ἐκ τοῦ μή ὄντος δημιουργία τῶν κτισμάτων καθιστᾶ ἀναγκαία τήν διαρκῆ σχέση τους μέ τό μοναδικό αὐθύπαρκτο ὄν, δηλαδή τόν Ἕνα Ζωοδότη Τριαδικό Θεό, γιά τήν συνέχιση τῆς ὕπαρξής τους. Ἡ διασάλευση αὐτῆς τῆς σχέσης μεταξύ ὄντος καί μή ὄντος ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο στή φθαρτή ζωή10. Ὁ θάνατος, ὡς φοβερός ἐχθρός καί δυνάστης ὅλων τῶν δημιουργημάτων τοῦ Θεοῦ, πρέπει μέ κάποιο τρόπο νά ἐξουδετερωθεῖ.
Χαρά μεγάλη, λοιπόν, κυριαρχεῖ μέ τήν εἴδηση τῆς γέννησης τοῦ Σωτῆρος. Ὁ Θεός Λόγος εἰσέρχεται στήν ἱστορία, λαμβάνοντας σάρκα καί ξαναδίνει τήν εὐκαιρία μετοχῆς τοῦ μή ὄντος στό ὄν, γιά νά μπορεῖ νά εἶναι καί νά ὑπάρχει ὡς ὄν11. Μέ τήν πρόσληψη τῆς κτιστῆς ἀνθρώπινης φύσης ἀπό τόν Θεό Λόγο, τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος καί ὁμοούσιο μέ τόν Πατέρα καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἡ κτίση ξεπερνάει τά ὅρια τῆς φθαρτότητάς της, ζωοποιεῖται καί μπορεῖ νά μετάσχει στίς θεῖες μεταμορφωτικές ἐνέργειες12, γιά τήν συνέχιση τῆς τελειωτικῆς πορείας της. Δέν εἶναι καθόλου τυχαῖο τό ὅτι καί στήν εἰκονογραφική μας παράδοση τό ἐσωτερικό τοῦ σπηλαίου καί ἡ φάτνη παραπέμπουν περισσότερο σέ τάφο καί λάρνακα, ὥστε νά γίνεται ἄμεσα ἡ ἀναγωγή στήν ἐπερχόμενη -διά τοῦ θανάτου- σωτηρία ἀπό τόν θάνατο.
«Ὁ Λόγος ἔγινε Θεο-σάρξ, οὕτως ὥστε οὔτε ὁ Θεός παύει νά εἶναι Θεός οὔτε ἡ σάρκα νά εἶναι σάρκα. Μόνο πού ἡ σάρκα στήν μυστική ἀλλά πραγματική ἕνωσή της μέ τόν Θεό ζεῖ καί ἀκτινοβολεῖ ὅλες τίς τελειότητες τοῦ Θεοῦ»13. Ἡ ἔναρξη αὐτῆς τῆς καταλλαγῆς μεταξύ οὐρανοῦ καί γῆς αἰτιολογεῖ τόν ἀγγελικό ὕμνο τῆς σημερινῆς νύκτας: «δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καί ἐπί γῆς εἰρήνη, ἐν ἐνθρώποις εὐδοκία»14. Μπορεῖ ἡ παγκόσμια εἰρήνη νά παραμένει ζητούμενο, οἱ καθημερινές δυσκολίες τοῦ ἀνθρώπου νά ὑφίστανται καί ἡ φθορά ἀκόμη νά ταλαιπωρεῖ κάθε δημιούργημα, ἀλλά πλέον ὁ τεχθείς Δημιουργός ἐξήγησε καί νοηματοποίησε τήν ζωή, τήν παροῦσα καί τήν μέλλουσα. «Ἀνέτειλε τῷ κόσμῳ τό φῶς τό τῆς γνώσεως»15, ἀποκαλύπτοντας σέ μᾶς τό αἰώνιο νόημα καί τόν λόγο αὐτοῦ τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου. Πλέον ὁ ἄνθρωπος γνωρίζει τήν ἀναγκαιότητα μετοχῆς στόν Θεό, γιά νά συνεχίσει νά ὑπάρχει καί βρῆκε τήν δυνατότητα ἐπίτευξης αὐτῆς τῆς μετοχῆς. Ἀπομένει στήν ἐλεύθερη βούλησή του ἡ ἀποδοχή ἤ ἡ ἀπόρριψη τῆς ζωῆς καί σωτηρίας.
Ἀπό τήν σημερινή νύκτα καί ἔπειτα «ὅλο τό πλήρωμα τῆς θεότητος κατοικεῖ σωματικῶς16» στόν ἐνανθρωπήσαντα Θεό καί ὅπως τονίζει συνεχῶς ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὁ Σωτήρας ἐνήργησε «ἐν τῷ σώματι Αὐτοῦ»17. Γιά τήν κοινωνία, λοιπόν, τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό, μέ σκοπό τήν πραγμάτωση τῆς θείας τελειότητας, μία μόνο ὁδός ὑπάρχει καί δέν εἶναι ἄλλη ἀπό τήν μετοχή στό θεανθρώπινο σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τό ὁποῖο εἶναι ἡ Ἐκκλησία18. Τό σῶμα Του ἔγινε Ἐκκλησία, στήν ὁποία συνεχίζεται ἀδιάκοπα ἡ ὅλη οἰκονομία τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου ἀπό τήν ἁμαρτία, τόν θάνατο καί τόν διάβολο. «Καί τί εἶναι ἡ σωτηρία; Εἶναι ἡ ζωή ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Καί τί εἶναι ἡ ζωή ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ; Εἶναι ἡ ζωή ἐν τῷ Θεανθρώπῳ. Καί τί εἶναι ἡ ζωή ἐν τῷ Θεανθρώπῳ; Εἶναι ἡ ζωή ἐν τῇ Ἁγίᾳ Τριάδι» 19, ὅπως χαρακτηριστικά ἐπισημαίνει καί πάλι ὁ Ὅσίος Ἰουστῖνος.
Ἡ ἐπίτευξη τῆς μετοχῆς στό παρατεινόμενο στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στήν Ἐκκλησία, συντελεῖται μέσῳ τῆς χάριτος τῶν ἁγίων ἐκκλησιαστικῶν μυστηρίων. Τό κάθε μέλος τῆς Ἐκκλησίας, καθώς κοινωνεῖ τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ἐγκαταλείπει τήν ἐγωιστική ἀπομόνωση τῆς ἁμαρτίας καί ἀποκτᾶ τήν αἴσθηση τῆς καθολικῆς ἑνότητας. Τό χάσμα πού δημιούργησε ὁ χωρισμός τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν Θεό γεφυρώνεται ἀπό τόν Θεάνθρωπο Χριστό καί ἀποκαθίσταται ἡ ἑνότητα ὄχι μόνο μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπου, ἀλλά καί ἡ ἑνότητα ὅλων τῶν δημιουργημάτων. Ὁ ἄνθρωπος τοῦ Χριστοῦ, τό πραγματικό μέλος τῆς Ἐκκλησίας, αἰσθάνεται τήν χαρά καί τήν λύπη τῶν δημιουργημάτων ὡς δική του καί μέ τήν ἄσκηση τῶν εὐαγγελικῶν ἀρετῶν ἀνακτᾶ τήν προπτωτική παν-ενότητα τῆς ζωῆς καί τῆς κτίσης. Αἰσθάνεται καί ἀναγνωρίζει τόν ἑαυτό του συνυφασμένο μέ ὅλα τά ὄντα καί ὄλα τά κτίσματα καί προσεύχεται γιά τούς πάντες καί τά πάντα. Πλημμυρίζει ὅλη τήν κτίση καί ὅλα τά πλάσματα μέ τήν ἄπειρη ἀγάπη καί ἐλεημοσύνη του, ὄχι στά πλαίσια κάποιου ἀπρόσωπου ἀνθρωπισμοῦ, ἀλλά μιμούμενος τήν ἀγάπη καί τό ἔλεος τοῦ Χριστοῦ.
Σεβασμιώτατε, σεβαστοί πατέρες καί ἀδελφοί, «ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο καί ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν20… ὅσοι δε ἔλαβον Αὐτόν, ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι, τοῖς πιστεύουσιν εἰς τό ὄνομα Αὐτοῦ21». Οἱ οὐράνιες δυνάμεις ἤδη ἐξαγγέλλουν τήν χαρά καί ἀποκαλύπτουν τό «χρόνοις αἰωνίοις σεσιγημένον μυστήριον22». Σέ λίγες ὧρες τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας θά προσέλθουμε στό Μέγα Μυστήριο, γιά νά λάβουμε τό Σῶμα καί Αἷμα τοῦ τεχθέντος, παθόντος καί ἀναστάντος Κυρίου καί Θεοῦ καί σωτῆρος μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Εὐχηθεῖτε, ἑνωμένοι μαζί Του καί ἀναμεταξύ μας, ἔμπλεοι ἀπό τήν χαρά τῆς ἀπολύτρωσης, νά Τόν δοξολογοῦμε κάθε στιγμή γιά τήν ἀπερίγραπτη δωρεά Του καί νά βιώνουμε τόν ὑπόλοιπο χρόνο τῆς ζωῆς μας ὡς προοίμιο γιά τήν αἰωνιότητα καί ὡς πορεία πρός τήν θεϊκή τελείωση. Ἀμήν!
1 Ἀναβαθμοί Ὄρθρου Χριστουγέννων.
2 Ἰγνάτιος πρός Ἐφεσίους 19,1 «Κα ἔλαθεν τόν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου ἡ παρθενία Μαρίας καὶὁ τοκεός αὐτῆς, ὁμοίως κα ὁ θάνατος τοῦ κυρίου· τρία μυστήρια κραυγῆς, ἅτινα ἐν ἡσυχίᾳ θεοῦ ἐπράχθη».
3 «Λαθών ἐτέχθης ὑπό τό Σπήλαιον, ἀλλ’ οὐρανός σε πᾶσιν ἐκήρυξεν…» (Τροπάριον Ἑσπερινοῦ Χριστουγέννων)
4 Ἰω. 12,31.
5 Ἰω. 1,14.
6 Στίχος Συναξαρίου Ὄρθρου Ἑορτῆς: «Θεός το τεχθέν, ἡ δέ Μήτηρ Παρθένος./Τί μεῖζον ἄλλο καινόν εἶδεν ἡ κτίσις;».
7 Λκ. 2,11.
8 Ἁγίου Ἰουστίνου Πόποβιτς, ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΣ, Ἱερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου, Ἅγιον Ὄρος 20202, σελ. 15.
9 Λκ. 2, 10.
10 Νίκου Αθ. Ματσούκα, ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ Β΄, Ἐκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 20212, σελ. 207.
11 Ν. Ματσούκα, ὅ.π., σελ. 203.
12 Ν. Ματσούκα, ὅ.π., σελ. 291.
13 Ἁγ. Ἰουστίνου, ὅ.π., σελ. 29.
14 Λκ. 2,14.
15 Ἀπολυτίκιον Ἑορτῆς Χριστουγέννων.
16 Κολ. 2,9.
17 Ἐφ. 2,16.
18 Κολ. 1, 24 καί Ν. Ματσούκα, ὅ.π., σελ. 356.
19 Ἁγ. Ἰουστίνου, ὅ.π., σελ. 158.
20 Ἰω. 1,14.
21 Ἰω. 1, 12.
22 Ρωμ. 14,24.
