Η Ιερά Μονή Παναγίας Κάτω Ξενιάς, που βρίσκεται σε απόσταση 16 χιλιομέτρων από την πόλη του Αλμυρού, είναι κτισμένη σε ένα μικρό οροπέδιο με πλούσια βλάστηση και άφθονα νερά.
Η ακριβής χρονολογία ιδρύσεως είναι άγνωστη. Από τα εντοιχισμένα ανάγλυφα που βρίσκονται στην κόγχη του Ιερού, συμπεραίνουμε ότι ιδρύθηκε περί τον 12ο και 13ο αιώνα και αποτελούσε αρχικά μετόχι της Άνω Μονής Ξενιάς, αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο.
Άρρηκτα συνδεδεμένη με τις δύο Ιερές Μονές είναι η θαυματουργός Εικόνα της Παναγίας Ξενιάς, η οποία αποτελεί την έφορο, την προστάτιδα και καταφυγή όλων των πιστών της περιοχής. Οι ιστορικές συγκυρίες και οι διάφορες ανάγκες, επέβαλλαν στους μοναχούς να αρχίσουν περί το 1704 να μεταφέρονται και να εγκαθίστανται στο μετόχι του Αγίου Νικολάου, φέροντας μαζί τους τα Ιερά Κειμήλια και την θαυματουργό Εικόνα της Παναγίας Ξενιάς.
Με την πάροδο του χρόνου, το μετόχι γνώρισε μεγάλη πνευματική και οικονομική άνθιση και με την ονομασία «Κάτω Μονή Ξενιάς» αντικατέστησε την κυρίαρχο Άνω Μονή, η οποία έπεσε σε παρακμή. Μεγάλη υπήρξε η προσφορά της Ιεράς Μονής, τόσο η πνευματική όσο και η κοινωνική, κατά τους αγώνες για την απελευθέρωση από τους Τούρκους και κατά τους πρόσφατους Εθνικούς αγώνες.
Η Ιερά Μονή λειτουργούσε έως το 1970 ως ανδρώα, έκτοτε μετατράπηκε σε γυναικεία και παραμένει έως σήμερα.
Το 1980 καταστράφηκε από τον τοπικό σεισμό, με αποτέλεσμα η νέα Μονή να αρχίσει να κτίζεται σε μικρή απόσταση από την Παλαιά επάνω στον λόφο «Καστρούλι». Το 1990 έγιναν τα θυρανοίξια της Νέας Ιεράς Μονής και το 2001 τα εγκαίνια του Ιερού Ναού, ενώ συνεχίζονται οι εργασίες αποπερατώσεως του κτηριακού συγκροτήματος τής Νέας Μονής. Η Ιερά Μονή πανηγυρίζει την 23η Αυγούστου και η θαυματουργή Χάρη της Παναγίας προσελκύει πλήθος πιστών από τις πλησιέστερες περιοχές και τον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο. Ηγουμένη είναι η Νυμφοδώρα Κουριώτου και η αδελφότητα αριθμεί 5 μοναχές.
τηλ.: 2422094265
