Κυκλοφόρησε
η Επετειακή Έκδοση – Ημερολόγιο 2022
της «Μαγνήτων Κιβωτού»
τίτλος: «Ο πολιτισμός του τσίπουρου
στη Νέα Ιωνία και τον Βόλο.
Η συνεισφορά των Μικρασιατών της Νέας Ιωνίας»
Ο φορέας Πολιτισμού της Ιεράς Μητρόπολης Δημητριάδος και Αλμυρού, «ΜΑΓΝΗΤΩΝ ΚΙΒΩΤΟΣ, για τη διάσωση και διάδοση του Πολιτιστικού Αποθέματος», ετοίμασε για 8η συνεχή χρονιά και κυκλοφορεί τη νέα «Επετειακή Έκδοση – Ημερολόγιο του 2022», με τίτλο:
«Ο πολιτισμός του τσίπουρου στη Νέα Ιωνία και τον Βόλο
Η συνεισφορά των Μικρασιατών της Νέας Ιωνίας,
από τις «ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ιδιόμελον». Η έκδοση αυτή αποτελεί μια πρώτη συμμετοχή στις επετειακές εκδηλώσεις με αφορμή την συμπλήρωση των 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, και πραγματοποιείται με κείμενα του Δρ Αλέξανδρου Καπανιάρη και επιμέλεια Νίκου Τσούκα και Αλέξανδρου Καπανιάρη.
Η «Επετειακή Έκδοση – Ημερολόγιο 2022» της «Μαγνήτων Κιβωτού» σηματοδοτεί την αρχή ενός ετήσιου προγράμματος δράσεων και εκδηλώσεων στη Μαγνησία αφιερωμένο στους επετειακούς εορτασμούς για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή και τον βίαιο και αναγκαστικό ξεριζωμό των Ελλήνων της ευρύτερης περιοχής της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης. Το Υπουργείο Πολιτισμού ανακήρυξε το 2022 Επετειακό Έτος με τον τίτλο: «Εκατονταετηρίδα Μνήμης Προσφυγικού Ελληνισμού», με την προοπτική το 2022 να αποτελέσει χρονιά ορόσημο, τόσο για τον οφειλόμενο ιστορικό αναστοχασμό, όσο και για την αναγνώριση της τεράστιας προσφοράς των Μικρασιατών στον πολιτισμό, στην οικονομία και τον εκσυγχρονισμό του Ελληνικού κράτους.
Εξετάζοντας το μεγάλο αυτό θέμα σε ότι αφορά κυρίως την περιοχή μας, εκτιμούμε ότι το πολιτιστικό απόθεμα των Μικρασιατών της Νέας Ιωνίας είναι πολυποίκιλο, πολυδιάστατο, ανεξάντλητο και πρόσφορο για πολλές ακόμη γενιές ερευνητών, ιστορικών, λαογράφων, ανθρωπολόγων και κοινωνιολόγων. Οι πολύτιμες εργασίες, οι εκδόσεις και οι έρευνες επιστημόνων, ερευνητριών και ερευνητών της τοπικής ιστορίας αλλά και φοιτητών, που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, εστιάζονται, στο ιστορικό πλαίσιο της Μικρασιατικής Καταστροφής, στον ερχομό των Μικρασιατών στον Βόλο, στις συνθήκες με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωποι, στα επαγγέλματα που ακολούθησαν και στη φτώχεια και την ανεργία που υπέστησαν, έως ότου γίνουν αποδεκτοί και ριζώσουν στον δικό τους οικισμό και μετέπειτα πόλη της Νέας Ιωνίας.
Η παρούσα έκδοση εστιάζει στον πνευματικό πολιτισμό αλλά και στον πολιτισμό των γεύσεων που έφεραν οι Μικρασιάτες στον Βόλο, και πλέον αποτελεί ένα σημαντικό τμήμα της πολιτιστικής κληρονομιάς το οποίο κληροδότησαν στη Μαγνησία.
Τα πρώτα παραδοσιακά μικρασιατικά τσιπουράδικα εμφανίστηκαν κυρίως στη σημερινή Νέα Ιωνία, από τους πρόσφυγες της Μικρασίας που εγκαταστάθηκαν στον Βόλο και δούλευαν στη θάλασσα και στο λιμάνι. Το μεσημέρι, μετά τη δουλειά, μαζεύονταν στα καφενεδάκια του λιμανιού και στα στενά της Νέας Ιωνίας και έπιναν το τσιπουράκι τους, που το συνόδευαν με μεζέδες, σερβιρισμένους πάντα σε μικρά πιατάκια. Αυτή η παράδοση, στην αρχή με επιφυλακτικότητα αλλά στη συνέχεια με μεγάλη θέρμη, μεταφέρθηκε στην περιοχή του Βόλου και σήμερα έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της γαστρονομίας του Βόλου και της Νέας Ιωνίας.
Ακριβώς αυτήν την κουλτούρα των τσιπουράδικων της Νέας Ιωνίας επιχειρεί να καταγράψει η φετινή «Επετειακή Έκδοση – Ημερολόγιο 2022» εμπλουτίζοντας την τοπική βιβλιογραφία που είναι αρκετά φτωχή ως προς αυτό το κομμάτι του μικρασιατικού πολιτισμού. Και αυτή η προσπάθεια, αν και αποτελεί μια μικρή ψηφίδα στις υπάρχουσες μέχρι τώρα προσπάθειες, φιλοδοξεί, όμως, να εμπλουτίσει το μωσαϊκό της τοπικής βιβλιογραφίας σχετικά με τον πολιτισμό των γεύσεων των Μικρασιατών στη Νέα Ιωνία και τον Βόλο.
Βέβαια, ο δρόμος για να αναπτυχθεί όλη αυτή η παράδοση των τσιπουράδικων, που εγκαθίδρυσαν σε μεγάλο βαθμό οι Μικρασιάτες πρόσφυγες, δεν ήταν ρόδινος. Η έλευση των προσφύγων της Μικράς Ασίας στον Βόλο σοκάρει την τοπική κοινωνία, αν κρίνουμε από το άρθρο του Τάκη Οικονομάκη με τίτλο «Το Μαύρο Κύμα» που δημοσιεύτηκε την επόμενη μέρα, Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου 1922 στην εφημερίδα «ΘΕΣΣΑΛΙΑ». Επίσης, οι υποβαθμισμένες συνθήκες στέγασης των προσφύγων σε σκηνές, καπναποθήκες, σχολεία και πρόχειρα καταλύματα, που συνοδεύονταν πολλές φορές από άθλιες μορφές συγκατοίκησης και πολλά προβλήματα (τροφής, ένδυσης, εύρεσης εργασίας κτλ.), θα συνεχιστούν με την πυρκαγιά του 1936 στην πλατεία Ελευθερίας και την πλατεία Ρήγα Φεραίου, που κατέστρεψε τις εκεί υπάρχουσες προσφυγικές παράγκες. Οι Μικρασιάτες της Νέας Ιωνίας πέρασαν κυριολεκτικά «διά πυρός και σιδήρου», ώσπου να ορθοποδήσουν στην πατρίδα Ελλάδα. Αυτές οι δοκιμασίες, όμως, τους χαλύβδωσαν. Η ανάγκη για ζωή και επιβίωση ήταν πραγματικά αυτή που τους θωράκισε με δύναμη, ενώ η επιθυμία για την παρέα και την παρηγοριά ενός τσίπουρου, η συλλογικότητα και η πολύ σκληρή δουλειά τελικά θα τους οδηγήσουν στη δημιουργία μιας νέας πόλης που έγραψε τη δική της ιστορία.
Η «Μαγνήτων Κιβωτός» με την «Επετειακή Έκδοση – Ημερολόγιο 2022» επιχειρεί να συμβάλει στον διάλογο με το παρελθόν και στη σκέψη ότι είμαστε αυτό που είμαστε, σε μεγάλο βαθμό, χάρη σ’ αυτά που μαθαίνουμε, θυμόμαστε και καταγράφουμε. Επιχειρεί με βάση τις ελάχιστες σημερινές προφορικές μαρτυρίες που υπάρχουν, είτε βιβλιογραφικά είτε με νέο υλικό σε έναν βαθμό να ανασυνθέσει, συστηματοποιήσει και καταγράψει μέσω φωτογραφιών και σχετικών κειμένων αυτήν τη μακρόχρονη παράδοση. Μια παράδοση που συνδέεται με τις γεύσεις, τη μουσική των Μικρασιατών και με τα προσφυγικά καφέ, που δειλά – δειλά στην αρχή αναπτύχθηκαν στην πλατεία Ελευθερίας, τόπο συνάντησης των εκφορτωτών προσφύγων του λιμανιού, στη συνέχεια μετεξελίχθηκαν σε καφέ – τσιπουράδικα στα δωμάτια σπιτιών στη Νέα Ιωνία και έπειτα σε κλασικά τσιπουράδικα στη Νέα Ιωνία και τον Βόλο με λιτούς αλλά νόστιμους μεζέδες.
Σήμερα, ο Βόλος, η Νέα Ιωνία και τα τσιπουράδικα αποτελούν μια ταυτόσημη έννοια και τελικά ο πολιτισμός του τσίπουρου στη Μαγνησία μετασχηματίζεται, συνεχίζει την πορεία του, ανατροφοδοτείται από τις μνήμες του παρελθόντος, και το μέλλον θα δείξει τελικά πού θα οδηγηθεί όλη αυτή η ζώσα παράδοση.
Ωστόσο, εκτός από στοιχείο σύμφυτο με την τοπική κοινωνία, αυτή η κουλτούρα των τσιπουράδικων στον ενιαίο πλέον Δήμο Βόλου αποτελεί και μια σφραγίδα, μια άυλη πολιτιστική κληρονομιά, ένα πλεονέκτημα αναπτυξιακό για την πόλη, που θα πρέπει σταδιακά να καταγραφεί σε όλη την έκτασή του, να τεκμηριωθεί και να πραγματοποιηθεί επίσημα η εγγραφή του στον εθνικό κατάλογο του Υπουργείου Πολιτισμού ως στοιχείου άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Επιπλέον, ο γαστρονομικός τουρισμός που αναπτύσσεται στον Βόλο και προσελκύει χιλιάδες συνδαιτυμόνες από άλλες πόλεις της Ελλάδας, μπορεί πιθανόν να επιταχύνει μια πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός θεματικού μουσείου ή ενός χώρου μνήμης αφιερωμένου στα μικρασιατικά τσιπουράδικα της Νέας Ιωνίας αλλά και τα τσιπουράδικα του ενιαίου Δήμου Βόλου.
Η «Επετειακή Έκδοση – Ημερολόγιο 2022», δε θα ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί χωρίς την καθοριστική συμβολή του Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας «Το Εγγλεζονήσι». Η συμβολή της Προέδρου του Συλλόγου, κυρίας Ουρανίας Σταματιάδου, καθώς και του μέλους του Δ.Σ. κυρίας Βασιλείας Γιασιράνη-Κυρίτση υπήρξε πολύτιμη, τόσο για το φωτογραφικό υλικό και την παραχώρηση εκδόσεων από το αρχείο του συλλόγου, όσο και για τα σχετικά κείμενα και τις πηγές της κυρίας Βασιλείας Γιασιράνη-Κυρίτση, συγγραφέως και ερευνήτριας της τοπικής ιστορίας.
Πολύ σημαντική, επίσης, ήταν η συμβολή της Ροδούλας και Κατερίνας Ζήση, της Οικογένειας Ανέστη και Ιουλίας Εμμανουήλ, για την παραχώρηση αδημοσίευτου φωτογραφικού υλικού, καθώς και της Διεύθυνσης Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών του Δημοτικού Οργανισμού Εκπαίδευσης Παιδιού, Αθλητισμού, Πολιτισμού – ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ (ΔΟΕΠΑΠ – ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ ) του Δήμου Βόλου, αφού μέσω του περιοδικού «Εν Βόλω», τεύχος 10, αντλήθηκε πολύτιμο υλικό από την εργασία των Γιάννη Κουτή και Γιώργου Σουλακούδη.
Αξιοσημείωτη και η συνεισφορά του φωτογράφου Βαγγέλη Τσιάμη, ο οποίος αποτύπωσε φωτογραφικά στιγμιότυπα από ένα σημερινό παραδοσιακό τσιπουράδικο της Νέας Ιωνίας και του Βόλου αντίστοιχα.
Ευχαριστίες εκφράζονται στη Σοφία Ξυνογαλά για τη φιλολογική επιμέλεια, στις Γραφικές Τέχνες «ΠΑΛΜΟΣ» για τη σχεδίαση και εκτύπωση, καθώς και στη γραφίστρια Αποστολία Παλάσκα για την άρτια καλλιτεχνική επιμέλεια.
Τέλος γίνεται γνωστό ότι για όσους ενδιαφέρονται να την αποκτήσουν, η διάθεση της Επετειακής Έκδοσης – Ημερολόγιο 2022 γίνεται στο Βιβλιοπωλείο της Ι.Μ.Δ. Βιβλιοπωλείο «Ο ΛΥΧΝΟΣ» (Κ. Καρτάλη 160) και σε άλλα επιλεγμένα Βιβλιοπωλεία του Βόλου.
