Νέες προκλήσεις, ἡ μετά covid – 19 ἐποχή – Του πρωτοπρεσβυτέρου π.Δημητρίου Κατούνη

Εισήγηση – Ομιλία του Πρωτοπρεσβυτέρου π.Δημητρίου Κατούνη

στην Α’  Γενική Ιερατική Σύναξη (21/10/2021)

Σεβασμιώτατε πατέρα καί κύριέ μας, πολυσέβαστοι καί πολυαγαπημένοι πατέρες καί ἀδελφοί, εὐλογεῖτε!

Μέ ἀνάμεικτα συναισθήματα στεκόμαστε ὅλοι μαζί σήμερα στή σύναξη αὐτή, μέ τήν ὁποία ξεκινᾶμε καί πάλι τίς μηνιαῖες συναντήσεις μας. Ἀπό τή μία πλευρά εἶναι ἡ χαρά τῆς συνάξεως καί τῆς μεταξύ μας ἐπαφῆς, ἀπό τήν ἄλλη εἶναι ὁ φόβος πού τεχνηέντως ἔχει σπαρεῖ στίς καρδιές μας, ἐξαιτίας τῆς σοβούσης πανδημίας, πού μᾶς ταπεινώνει καί μᾶς ταλαιπωρεῖ ὅλους μαζί. Ἐπιπρόσθετα σ’ αὐτά ἔρχεται καί ἡ θλίψη μαζί μέ τό θυμό γιά τό θλιβερό γεγονός πῶς στήν παροῦσα φάση, δυστυχῶς, βγῆκαν στήν ἐπιφάνεια τά πολλά καί ἀνεπίτρεπτα ἐλαττώματά μας καί ὄχι οἱ ὀφειλόμενες ἀρετές μας. Συνοδευτικά στά παραπάνω προστίθεται καί ἡ ἀπώλεια ἀδελφῶν καί συλλειτουργῶν μας, οἱ ὁποῖοι ἀδόκητα ἡρπάγησαν ἀπό τόν παρόντα στίβο τῆς ζωῆς καί ἐλπίζουμε προσευχόμενοι πώς ἀναπαύονται στή μακαριότητα τῶν πατρικῶν κόλπων τῆς Ὑπερουσίου Τριάδος.

Μέ φίλους καί ἀδελφούς συμπροβληματιστήκαμε καί προβληματιζόμαστε πολλές φορές γιά τήν κατάσταση πού ζοῦμε καί τούς χειρισμούς πού γίνονται καί κατασταλάξαμε στήν ἀνάγκη μίας κοινῆς στάσεως ἀπέναντι στά ἀλεπάλληλα θέματα πού κάθε ἡμέρα νύττουν τίς συνειδήσεις μας.

Ἦταν εὐτυχής συγκυρία τό γεγονός πώς ὁ Πρωτοσύγκελλος τῆς Ἱερᾶς μας Μητροπόλεως, π. Δαμασκηνός, εἶχε τήν ἔμπνευση καί κατέθεσε τήν πρόταση γιά τή δημιουργία ὀκτώ ὁμάδων συμπροβληματισμοῦ, οἱ ὁποῖες μέσα στό καλοκαίρι δούλεψαν πάνω στά θέματα τῆς πανδημίας. Ἐξήγαγαν κάποια συμπεράσματα, τά ὁποῖα θά τά μοιραστοῦμε ὅλοι μαζί, προκειμένου γόνιμα νά οἰκοδομηθοῦμε,  γιά νά εἴμαστε ἕτοιμοι καί νά οἰκοδομήσουμε.

Πολλές εὐχαριστίες ταιριάζουν στούς σεβαστούς πατέρες πού ἀπάρτισαν τήν ὁμάδα συμπροβληματισμοῦ, ἡ ὁποία μοῦ ἀνατέθηκε. Ἡ ὁμάδα συμπροβληματισμοῦ ἀπαρτίστηκε ἀπό τούς Πανοσιολογιωτάτους Ἀρχιμανδρίτες Ἐπιφάνιο Οἰκονόμου, Χριστόφορο Καρδατζῆ, Ἀγάθωνα Ντάτσιο, Ἀλέξιο Ἀλεξόπουλο, Σεραφείμ Κοντακτσῆ, Νεκτάριο Παναγιωτακόπουλο, τούς Αἰδεσιμολογιωτάτους Πρωτοπρεσβυτέρους Χαρίλαο Παπαγεωργίου, Ἀπόστολο Ντόκο, Θεόδωρο Παπασακελλαρίου, Ἰωάννη Ντίνο καί τούς Αἰδεσιμολογιωτάτους Πρεσβυτέρους Εὐάγγελο Ντούρα, Σταῦρο Ποδαρόπουλο, Ἰωάννη Σωτηρόπουλο, Γεώργιο Κορνοῦτο καί Στέφανο Στύλα.

Ὅλοι προσῆλθαν στήν ὁμάδα αὐτή μέ προθυμία καί γνήσια ἐκκλησιολογική συνείδηση. Ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, τό πνεῦμα τῆς φιλαδελφίας, ἡ ἀνησυχία γιά τό ζωντανό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, οἱ κοινές καί ξεχωριστές ἐμπειρίες καί γνώσεις, ὁ ἀπόλυτος σεβασμός στή διαφορετική ἄποψη ἦταν οἱ κύριοι ἄξονες γύρω ἀπό τούς ὁποίους κινηθήκαμε. Ἐξάλλου ἔπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο καί τό γεγονός πώς σχεδόν ὅλα τά μέλη τῆς ὁμάδας εἴμαστε συνοδοιπόροι στό μονοπάτι τῆς ἐκκλησιαστικῆς διακονίας καί τῆς ἱερωσύνης ἀπό μικρά παιδιά. Γιά μένα προσωπικά, θέλω νά ἐξομολογηθῶ, οἱ συναντήσεις μας ἦταν μία ὄαση μέσα στήν ἄνικμη ἔρημο τῆς μοναξιᾶς πού βιώνουμε αὐτή τήν πειρασμική περίοδο τῆς δοκιμασίας πού ἐπέτρεψε ὁ φιλάνθρωπος Κύριος νά ἐνσκήψει πάνω μας.  Τό θέμα τῆς ὁμάδας μας ἦταν: «Νέες προκλήσεις, ἡ μετά covid –  19 ἐποχή». Μέσα ἀπό τίς γόνιμες συναντήσεις ἐξῆλθε τό παρόν κείμενο πρός περαιτέρω προβληματισμό καί οἰκοδομή.

Δύο δυσάρεστες ἐκπλήξεις ἔφερε ἡ νέα χιλιετία γιά τήν παγκόσμια κοινότητα, τήν οἰκονομική κρίση καί τήν πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ. Οἰκονομικές κρίσεις καί διάφορες πανδημίες ἀπασχόλησαν τούς ἀνθρώπους καί στό παρελθόν, ἀλλά πρώτη φορά συμβαίνουν σέ αὐτή τήν κλίμακα καί μέ αὐτή τήν ἔνταση. Πρώτη φορά ἡ παγκόσμια κοινότητα ἔρχεται σέ ἀμηχανία καί καλεῖται νά ἀντιμετωπίσει καταστάσεις πού πραγματικά τέμνουν καί σημαδεύουν τήν ἱστορία της. Γιά πρώτη φορά ἡ ἀνθρωπότητα ἑνώθηκε κάτω ἀπό τόν πόνο καί τήν ἀγωνία γιά τήν ἀβεβαιότητα τοῦ παρόντος καί τή ζοφερή προσμονή τοῦ μέλλοντος.

Οἱ προκλήσεις πού προέρχονται ἀπό τήν παγκόσμια ἐξάπλωση τῆς ἀσθένειας τοῦ κορωνοϊοῦ εἶναι πολυποίκιλες καί πολυεπίπεδες. Εἶναι προκλήσεις οἱ ὁποῖες ἀφοροῦν τή ζωή μας μέσα στήν καθημερινότητα πού ἐξελίσσεται ἀλλά καί προκλήσεις πού ἀφοροῦν τόν κόσμο, ὅπως θέλουμε νά τόν διαμορφώσουμε καί νά τόν παραδώσουμε στούς ἐπιγόνους μας. Οἱ προκλήσεις αὐτές μποροῦν νά διαχωριστοῦν σέ δύο ἐπίπεδα. Στό πρῶτο ἐπίπεδο εἶναι οἱ προκλήσεις πού ἀναφέρονται γενικά στήν ἀνθρωπότητα καί στό δεύτερο ἐπίπεδο εἶναι ἐκεῖνες πού ἅπτονται τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, οἱ ὁποῖες μᾶς ἀφοροῦν καί μᾶς ἀγγίζουν ἰδιαίτερα.

Ἡ ἀνθρωπότητα ἔχει νά ἀντιμετωπίσει θέματα γιά τά ὁποῖα δέν προετοιμάστηκε:

1. Οἱ αἰτίες τῆς πανδημίας.

Ὑπάρχει μεγάλη ἀπορία, καί μᾶλλον πρός τό παρόν θά μείνει ἄλυτο ἐρώτημα, γιά τό ποιά εἶναι ἡ αἰτία τῆς ἀσθένειας τοῦ covid – 19. Εἶναι ἰατρικό λάθος, κοινωνικό πείραμα, οἰκονομικά συμφέροντα, πολιτικές παγκόσμιας ἐπιβολῆς; Ὅλ’ αὐτά ἀκούγονται σάν σενάρια πού στηρίζονται πάνω σέ ἐνδείξεις. Κανένα, ὅμως, ἀπό αὐτά τά σενάρια δέν μπορεῖ νά ἀπαντηθεῖ μέ ἀδιάσειστες ἀποδείξεις. Βεβαίως, οἱ θεωρίες πού κυκλοφοροῦν εἶναι ἄπειρες καί ἡ κάθε μία ἔχει τά ἐπιχειρήματά της. Αὐτές οἱ θεωρίες παίρνουν τή μορφή ἰδεοληψίας καί ἀποκτοῦν ὀπαδούς, οἱ ὁποῖοι μέ τή σειρά τους δημιουργοῦν παρατάξεις καί συσπειρώνονται στίς ὁμάδες τους, χτίζοντας τό μίσος καί τήν ἀποστροφή γιά ὅλους τούς ἄλλους. Μία πρώτη πρόκληση λοιπόν εἶναι νά φανεῖ ἡ ἀλήθεια γιά τίς αἰτίες τῆς πανδημίας, διότι αὐτό θά βοηθήσει πάρα πολύ στήν ἐπιστροφή μας πρός την κανονικότητα. Ἐάν μάθουμε τί γέννησε τόν κορωνοϊό, θά μπορέσουμε νά ἀποφύγουμε τήν ἐπανάληψη αὐτῆς τῆς δυσάρεστης ἐμπειρίας.

2. Ἡ ἀδυναμία τῆς ἰατρικῆς.

Μέσα ἀπό τήν παροῦσα πανδημία φάνηκε μία ἀδυναμία τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης νά φροντίσει τόν πάσχοντα ἄνθρωπο γρήγορα καί ἀποτελεσματικά. Ἀμηχανία καί σύγκρουση ἀπόψεων χαρακτηρίζουν τόν ἰατρικό κόσμο σ’ αὐτή τή φάση, μέ ἀποτέλεσμα τόν παγκόσμιο θρίαμβο τῆς πανδημίας. Πανεπιστημιακοί καθηγητές, ἰατρικές σχολές, ἰατρικά συνέδρια καί ἀνάλογες ἔρευνες ἔρχονται σέ σύγκρουση μεταξύ τους σέ ὅ,τι ἀφορᾶ τά συμπτώματα τοῦ ἰοῦ, τόν τρόπο πού μεταδίδεται καί κυρίως τόν τρόπο πού μπορεῖ κάποιος νά προφυλαχθεῖ ἀπ’ αὐτόν. Ἡ μεγάλη ἀδυναμία, βεβαίως, τῆς ἰατρικῆς φαίνεται μπροστά στήν ἔκρηξη τῶν θανάτων καί στό βασανιστικό τρόπο μέ τόν ὁποῖο χάνει κάποιος τή ζωή του μέσα ἀπό τήν ἀσθένεια αὐτή. Μεγάλη εἶναι ἐπίσης καί ἡ ἀδυναμία τῆς ἰατρικῆς γιά τόν τρόπο καί τή φόρμα τῆς θεραπείας ἀπό τόν κορωνοϊό. Σ’ αὐτό ἀκριβῶς τό σημεῖο ὑπάρχουν σφοδρές συγκρούσεις ἀνάμεσα στούς ἰατρούς. Μέσα στό δράμα τῆς περιπέτειας αὐτῆς ἐντελῶς ὀξύμωρα  ἀνθοῦν τά οἰκονομικά συμφέροντα, οἱ κενοδοξίες καί οἱ μωροεγωισμοί τῶν ἰατρῶν, οἱ ὁποῖοι μοιάζουν πώς ἔκτισαν μία Βαβέλ μέχρι κάποιο ὕψος, ἀλλά τώρα ἀδυνατοῦν νά συνεχίσουν νά τήν ὑψώνουν περισσότερο, διότι ἀρνοῦνται νά ὁμονοήσουν καί νά συνεννοηθοῦν μεταξύ τους. Πρώτη φορά ὁ ἁπλός ἄνθρωπος πηγαίνει στό γιατρό του μέ τόσο μειωμένες προσδοκίες καί μέ τόσο χαμηλή ἀποτελεσματικότητα.

Αὐτό, βεβαίως, ἔρχεται σέ ὀξύτατη ἀντίθεση μέ τόν ἡρωισμό χιλιάδων λειτουργῶν τῆς ὑγείας, ἰατρῶν καί νοσηλευτῶν, πού θυσίασαν καί θυσιάζουν ὁλόθερμα καί ἀνεπιφύλακτα τόν ἑαυτό τους, ἀναλισκόμενοι στή φροντίδα τῶν ἀσθενῶν τους. Ἀπό τή μιά μεριά ἔχουμε τούς μεγαλομάρτυρες τῆς ἀγάπης γιά τόν ἄνθρωπο, πού θυσιάζονται στούς διαδρόμους τῶν νοσοκομείων καί στά μικροβιολογικά ἐργαστήρια γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς ἀσθένειας, καί ἀπό τήν ἄλλη ἔχουμε τούς παντοιοτρόπως προβεβλημένους ἰατρικούς τηλεαστέρες, πού συγκρούονται μεταξύ τους γιά μιά στάλα περισσότερης δημοσιότητας, γιά τήν ἐξασφάλιση κάποιων κονδυλίων ἤ γιά τήν εὔνοια πρός τά πρόσωπά τους ἀπό τούς πολιτικούς μέ συνοδές ὑποσχέσεις γιά παροχές καί διευκολύνσεις προσωπικῶν φιλοδοξιῶν. Ἡ μεγάλη πρόκληση γιά τήν ἰατρική δέν εἶναι μόνον ἡ ἀδυναμία της στήν ἀντιμετώπιση τῆς ἀσθένειας ἀλλά καί ἡ ἀδυναμία της στό νά ὁμονοήσει καί νά βρεῖ μία κοινή γλώσσα ἔκφρασης καί ἐπικοινωνίας.

3. Ἡ δύναμη τῆς φαρμακευτικῆς (κυρίως τῶν φαρμακευτικῶν ἑταιρειῶν).

Ἡ ἀσθένεια τοῦ κορωνοϊοῦ ἔφερε μία πρόκληση πού κανένας δέν τήν περίμενε. Ἀνέδειξε τήν καινοφανῆ ἐξουσία τῆς φαρμακευτικῆς. Ἡ φαρμακοβιομηχανία πάντοτε ἦταν ἕνας πανίσχυρος κλάδος στό δημόσιο βίο. Αὐτή καθορίζει τήν ἐπιστημονική πορεία πολλῶν ἐρευνητῶν, τά ἀποτελέσματά τους καί τό περιεχόμενο τῆς ἐπικοινωνίας τους μέ τόν κόσμο. Τώρα, ὅμως, ὁ ρόλος τῆς φαρμακευτικῆς διατρανώθηκε κατακόρυφα. Οἱ φαρμακευτικές ἑταιρεῖες, ἀνάλογα μέ τά συμφέροντά τους, κατευθύνουν τήν πορεία καί τά συμπεράσματα γιά τήν πανδημία. Καθορίζουν ἐπίσης τόν τρόπο καί τό ρυθμό τῆς ἀντιμετώπισης ὅλης αὐτῆς τῆς κατάστασης. Μπροστά στή δύναμή τους στέκονται μέ ἀδύναμη ἀμηχανία ἀκόμη καί οἱ κατά τόπους κυβερνήσεις τῶν κρατῶν.

Αὐτό φάνηκε πολύ καθαρά στήν ὑπόθεση τῶν ἐμβολίων. Ὅλος ὁ θόρυβος καί οἱ συγκρούσεις γιά τά ἐμβόλια στηρίζεται, ὅπως πλέον ὁμολογεῖται φανερά, πάνω στά συμφέροντα τῶν διαφόρων φαρμακοβιομηχανιῶν. Οἱ φαρμακευτικές ἑταιρεῖες κινοῦνται ἡ μία ἐναντίον τῆς ἄλλης μέ σκοπό ἡ κάθε μία νά ἐξασφαλίσει τή μέγιστη δυνατή μερίδα στά τεράστια καί ἀνυπολόγιστα κέρδη ἀπό τή διάθεση τῶν δισεκατομμυρίων ἐμβολίων στόν παγκόσμιο πληθυσμό. Στήν περίπτωση τῆς φαρμακευτικῆς φαίνεται πώς ὁ μαμωνάς τοῦ χρήματος στέκει πάνω ἀπό τήν ἀξία τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς καί πάνω ἀπό τήν ἀξιοπρέπεια τοῦ προσώπου.

4. Ἡ ἀμηχανία τῆς λογικῆς.

Ἡ ἀσθένεια πού ἁπλώθηκε γρήγορα καί ἀπειλητικά σ’ ὁλόκληρο τόν πλανήτη καθίσταται μία πρόκληση γιά τήν ἀνθρώπινη λογική. Πολλά ἐρωτήματα μένουν ἀναπάντητα, καθώς ἡ σκέψη δέν μπορεῖ νά ἐξηγήσει τίς ἀληθινές αἰτίες τοῦ προβλήματος οὔτε μπορεῖ νά προβλέψει καί νά μελετήσει ἔγκαιρα καί τά ἀναπόφευκτα ἀποτελέσματά του. Ἡ πανίσχυρη λογική μας ὑποκλίνεται μπροστά στό μικροσκοπικό ἰό. Ἀδυνατεῖ νά τόν προβλέψει, νά τόν ταξινομήσει, νά τόν διαχειριστεῖ, διότι ὁ ἰός ἔχει τούς δικούς του μηχανισμούς καί τή δική του λογική, ἡ ὁποία μᾶλλον εἶναι πολύ πρωτόγονη καί γιά τοῦτο δέν εἶναι εὔκολο νά συλληφθεῖ ἀπό τή δική μας σύγχρονη καί προηγμένη.

5. Ἡ φιλοσοφία περί ζωῆς.

Μέ ἀφορμή τήν ἀσθένεια τοῦ κορωνοϊοῦ οἱ ἄνθρωποι κλήθηκαν νά δώσουν ἀπαντήσεις σέ πολλά ὑπαρξιακά ἐρωτήματα πού ἔχουν σχέση μέ τή ζωή, τό θάνατο, τήν ἀγάπη, τή θυσία, τό σκοπό καί τόν τρόπο τῆς καθημερινότητας. Ἀναγκάστηκαν νά γυρίσουν στόν ἑαυτό τους καί νά διαχειριστοῦν τό περιεχόμενό του. Ἀξιολόγησαν τίς σχέσεις τους καί διαμόρφωσαν στάσεις ζωῆς. Ἐπανεξέτασαν τίς ἀξίες τους και προσκολλήθηκαν σ’ αὐτές ἤ τίς ἐγκατέλειψαν ὁριστικά. Οἱ ἄνθρωποι βούτηξαν μέσα στή μόρφωση πού ἔλαβαν μέχρι τώρα καί διαπίστωσαν ἔκπληκτοι πώς, ἄν καί γνωρίζουν πολλά γράμματα καί διαθέτουν πλῆθος γνώσεων, παραμένουν ἀληθινά ἀμόρφωτοι, ἀδιαμόρφωτοι καί ἄμορφοι, ἀφοῦ δέν μποροῦν νά διαπλάσουν μιά συμπαγῆ μορφή ἀπέναντι στά ὑπαρξιακά προβλήματα πού γεννάει ἡ ἀπειλή τῆς ἐπικείμενης ἀρρώστιας. Παρ’ ὅλο τόν πλοῦτο τῆς ἀνθρώπινης σκέψης φανερώθηκε ἡ φτώχεια τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς. Μέσα στά πολλά του κατορθώματα ὁ ἄνθρωπος δέν κατάφερε τελικά νά φιλοσοφήσει βαθιά πάνω στά μεγάλα θέματα τῆς ὕπαρξής του, τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου. Αὐτό εἶναι μία πρόκληση πού θά συνεχισθεῖ, ἀκόμη καί ἄν ὑποτεθεῖ ὅτι κάποτε θά περάσει ἡ δοκιμασία τοῦ κορωνοϊοῦ.

6. Ἡ ἐπιβολή τοῦ φόβου.

Ἡ πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ ἐπέβαλε ἕναν παγκόσμιο φόβο. Εἶναι ὁ φόβος τοῦ θανάτου, ὁ τρόμος μπροστά στή φθορά, ἡ ἀπέχθεια γιά τήν ταλαιπωρία τῆς ἀσθένειας καί ἡ θλίψη γιά τήν ἀπώλεια. Ὁ φόβος ἔγινε ἕνα ἐργαλεῖο ἐπιβολῆς γιά τακτικές καί συνήθειες προσβλητικές πρός τό ἀνθρώπινο πρόσωπο. Μέ σύνθημα τό φόβο οἱ ἄνθρωποι ἀπομακρύνθηκαν ὁ ἕνας ἀπό τόν ἄλλο, σταμάτησαν νά ἀγκαλιάζονται, νά ἀγγίζονται, νά ἐκδηλώνουν σωματικά τά αἰσθήματα τῆς καρδιᾶς τους. Ἡ μορφή τῆς παιδείας ἄλλαξε καί χάθηκε ἡ διαπροσωπική ἐπαφή δασκάλου καί μαθητοῦ. Οἱ οἰκονομικές συναλλαγές πέρασαν σέ μία καινούργια μορφή, χωρίς τήν ὕπαρξη μετρητῶν καί μέ τόν ἀπόλυτο ἠλεκτρονικό ἔλεγχο κάθε δοσοληψίας. Ἡ φροντίδα τῶν ἀσθενῶν καί τῶν ἀνήμπορων ἔγινε δύσκολη καί μέ ἀμέτρητες ἐπιφυλάξεις. Ὁ φόβος δηλητηρίασε τίς καρδιές καί ψύχρανε τούς ἀνθρώπους. Ὁ φόβος ἔγινε τό νῆμα καί ἡ σκιά πού ἕνωσε ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα, ἀνεξάρτητα ἀπό θρησκεῖες, ἰδεολογίες, πολιτικά συστήματα καί βιοτικό ἐπίπεδο. Πρώτη φορά ἡ ἀνθρωπότητα ἑνώθηκε γιά κάτι, ἀλλά δυστυχῶς αὐτό τό κάτι εἶναι ὁ κοινός φόβος ὅλων τῶν ἀνθρώπων γιά τήν ἀπεχθέστατη ἀρρώστια καί τόν ἐπακολουθοῦντα θάνατο. Τό περίεργο εἶναι ὅτι σ’ αὐτόν τό φόβο ὑπέκυψαν ἀκόμη καί λαοί πού ἡ κουλτούρα καί οἱ παραδόσεις τους δέν ἔχουν τό στοιχεῖο τοῦ φόβου, ἀλλά ἔχουν μέσα στόν τρόπο τῆς σκέψης τους τήν ἀπάθεια ἤ τήν ἐλπίδα. Ὁ φόβος μετατράπηκε σ’ ἕνα ἐργαλεῖο ἐλέγχου καί καθοδήγησης τῶν μαζῶν. Ἔγινε ὁ βασικός παράγοντας πάνω στόν ὁποῖο στηρίζονται τά νομοθετήματα καί οἱ κυβερνητικές ὁδηγίες πρός τούς πολίτες.  Ἡ μεγαλύτερη πρόκληση ἀπό τοῦδε καί εἰς τό ἑξῆς εἶναι νά μπορέσει ἡ ἀνθρωπότητα νά ξεπεράσει τό σκοτεινό πέπλο τοῦ φόβου πού σκέπασε τούς πάντες.

7. Ἡ ἱεράρχηση τῶν ἀξιῶν.

Μέ ἀφορμή τήν ἐνσκήψασα ἀσθένεια ἐπαναπροσδιορίστηκαν οἱ ἀξίες τῶν ἀνθρώπων. Ἄλλες ἀπ’ αὐτές ἀνέβηκαν στήν ἀξιολογική κλίμακα καί ἄλλες ὑποτιμήθηκαν. Ἡ ὑγεία, ἡ ἀγάπη καί ἡ εὐμάρεια ὑπερτιμήθηκαν ὡς ἀνθρώπινες ἀξίες. Ὑπερκάλυψαν καθετί ἄλλο καί ὁ σεβασμός πρός αὐτές ἐπιβλήθηκε χωρίς δεύτερη σκέψη καί διάλογο. Ἡ ἐλευθερία τοῦ προσώπου, ἡ ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια, ἡ φιλία, ὁ σεβασμός στά γηρατειά, ἡ ἀντικειμενική πληροφόρηση, ἡ παιδεία, ἡ θρησκευτική πίστη ὑποτιμήθηκαν πάρα πολύ. Αὐτά πού μέχρι τήν πρό τοῦ covid ἐποχή ἦταν σχετικά δευτερεύοντα ἔγιναν πρωτεύοντα καί αὐτές οἱ ἀξίες πού ἦταν πρωταρχικῆς σημασίας ὑποτιμήθηκαν καί παραθεωρήθηκαν. Ὡς ὑπέρτατη ἀξία οἱ ἄνθρωποι ἔβαλαν τόν ἀτομισμό. Φροντίζουν μόνο γιά τήν ἀκεραιότητα τοῦ ἑαυτοῦ τους, γιά τήν προφύλαξή του ἀπό τήν ἀσθένεια καί γιά τίς παροχές πού θά λάβει. Χάθηκε ἡ ἀξία καί ἡ ἔννοια τοῦ διπλανοῦ, διότι ὁ διπλανός μετατράπηκε ἀπό συνάνθρωπος σέ ζωντανή ἀπειλή, πού μέ κάθε τρόπο πρέπει νά κρατιέται σέ ἀπόσταση. Εἶναι πλέον τεράστια πρόκληση γιά τόν ἄνθρωπο νά ξαναβρεῖ τίς ἀληθινές ἀξίες τῆς ζωῆς καί νά τίς ἀκολουθήσει μέ συνέπεια.

8. Διαπολιτικά προβλήματα καί διακρίσεις ἰσχυρῶν καί ἀδύναμων κρατῶν καί ἐθνῶν.

Ἡ ἀκόμη σοβοῦσα ὑγειονομική κρίση ἀνέδειξε πιό ἔντονα τά προβλήματα καί τίς διακρίσεις ἀνάμεσα στά ἰσχυρά καί στά ἀδύναμα ἔθνη καί κράτη τοῦ πλανήτη. Οἱ οἰκονομικά εὔρωστες χῶρες ἀνέπτυξαν τίς ἄμυνές τους γρήγορα καί ἀποτελεσματικά. Οἱ ὑποανάπτυκτες χῶρες ἀφέθηκαν στήν πορεία τῶν πραγμάτων, νά περιμένουν τά ψίχουλα ἀπό τά περισσεύματα τῶν ἰσχυρῶν γιά νά ἐπουλώσουν τίς πληγές τους. Ἡ ἐκλεκτικότητα τῶν δυνατῶν λειτούργησε μέ τρόπο σχεδόν ρατσιστικό ἔναντι τῶν ἀδυνάτων. Εἶναι μία ἀκόμη πρόκληση γιά τό σύγχρονο ἄνθρωπο νά δεῖ τό συνάνθρωπό του μέ δικαιοσύνη. Εἶναι μία πρόκληση νά μή στρέφεται τό ἕνα ἔθνος ἐναντίον τοῦ ἄλλου μέ ἀφορμή τήν πανδημία καί τά ἐφήμερα συμφέροντα.

9. Ἡ ἄγνοια τῆς ἀλήθειας.

Σ’ ὁλόκληρο τόν πλανήτη πλανιέται τό βασανιστικό ἐρώτημα ἐάν βιώνουμε μία παγκόσμια ἀπάτη ἤ μία τραγική πραγματικότητα. Αὐτό τό ἐρώτημα γεννιέται μέσα ἀπό τήν ἀντιφατικότητα καί τόν εὐμετάβλητο χαρακτῆρα τῶν μέτρων πού λαμβάνονται γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς πανδημίας. Σ’ αὐτό τό ἐρώτημα συμβάλλει καί ἡ ἀφερεγγυότητα τῶν πληροφοριῶν πού διοχετεύονται πρός ἐνημέρωση. Ἀκόμη σημαντικό ρόλο παίζουν καί τά τεράστια συμφέροντα πού φαίνεται πώς διακυβεύονται. Αὐτή ἡ ἄγνοια τῆς ἀλήθειας φανερώνεται μέσα ἀπό τίς ἀπορίες καί τίς καθημερινές δυσάρεστες ἐκπλήξεις πού συνεχῶς αὐξάνονται. Τήν ἴδια στιγμή πού οἱ ἄνθρωποι λαμβάνουν κάποιες ἀπαντήσεις, ἔρχεται κάποιο καινούργιο στοιχεῖο γιά νά τούς δημιουργήσει καινούργιες ἀπορίες. Αὐτό μπορεῖ νά εἶναι μία νέα μετάλλαξη τοῦ ἰοῦ, ἕνα νέο πειραματικό φάρμακο, μία ἄλλη ἀνακάλυψη κάποιου ἐμβολίου, μία διαφορετική πολιτική κάποιου ἄλλου κράτους καί διάφορα ἀκόμη στοιχεῖα πού καθημερινά παγιώνουν τήν ἄποψη πώς χάσαμε τήν ἀλήθεια τῆς καταστάσεως καί εἶναι μία ἀναγκαία πρόκληση νά ξαναβροῦμε αὐτή τήν ἀλήθεια, γιά νά μπορέσουμε νά ἐπιβιώσουμε.

10. Ὁ διχασμός.

Μία δυσάρεστη ἐμπειρία, ἡ ὁποία ἦλθε ὡς ἀποτέλεσμα τῆς πανδημίας, εἶναι ὁ διχασμός τῶν ἀνθρώπων. Αὐτός ὁ διχασμός ἔχει πάρα πολλές αἰτίες, ἀλλά κυρίως ὀφείλεται στόν ἐγωισμό καί στήν ἀνοησία πού πυροδοτοῦνται ἀπό λανθασμένους χειρισμούς τῶν ἰθυνόντων. Αὐτός ὁ διχασμός μετατρέπει τήν πανδημία ἀπό ἰατρικό περιστατικό σέ πολιτική συμφορά. Ἤδη διαπιστώνουμε πώς οἱ ἄνθρωποι χωρίστηκαν σέ ἐμβολιασμένους καί ἀνεμβολίαστους, σέ ἐμβολιαστές καί ἀντεμβολιαστές, σέ συμβιβασμένους καί σέ ἐπαναστάτες, σέ εὔπιστους καί σέ δύσπιστους. Ἐάν δέν ἀπαλειφθεῖ αὐτός ὁ διχασμός σ’ ὅλες τίς μορφές του, θά φέρει πολύ μεγαλύτερα δεινά ἀπό αὐτά πού φέρνει ἡ ἀρρώστια. Ἐάν συντηρηθεῖ, οἱ ἄνθρωποι θά χάσουν πολύ περισσότερα πράγματα ἀπό τήν ὑγεία τοῦ σώματός τους.

11. Οἰκονομική κρίση.

Ἤδη ἡ ἀνθρωπότητα βασανιζόταν ἀπό τίς συνέπειες τῆς παγκόσμιας οἰκονομικῆς κρίσης,πού μαστίζει πολλά κράτη στόν πλανήτη. Μέ τή θύελλα τῆς πανδημίας τά οἰκονομικά προβλήματα αὐξήθηκαν δραματικά.  Ἡ παράνομη ἐκμετάλλευση τῶν ἐργαζομένων, ὁ παράλογος καί ἀνήθικος πλουτισμός κάποιων ἐπιχειρηματιῶν, ἡ ἐξαθλίωση τῶν φτωχότερων κοινωνικῶν ὁμάδων εἶναι μερικές ἀπό τίς ἐπιπτώσεις τῆς πανδημίας, πού δύσκολα θά θεραπευτοῦν. Ἀμέτρητες εἶναι οἱ μαρτυρίες ἐργαζομένων πού συνέχισαν νά ἐργάζονται, ἐνῶ βγῆκαν σέ ἀναστολή ἐργασίας, πού δούλεψαν, χωρίς νά λάβουν ἀμοιβή ἀπό τό ἀφεντικό τους, μέ τή δικαιολογία ὅτι ἔλαβαν τό κρατικό ἐπίδομα. Ὑπάρχουν ἀκόμη καί περιπτώσεις πού ἄνθρωποι ἀπολύθηκαν ἐν μέσῳ πανδημίας, χωρίς καμία μέριμνα καί καμία πρόνοια γιά τήν ἐπιβίωσή τους ἀλλά μέ χαρακτηριστική ἀδιαφορία γιά τήν κατάστασή τους, προκειμένου νά μή μειωθοῦν τά κέρδη τῶν ἐπιχειρήσεων.

Στό δεύτερο ἐπίπεδο τῶν προκλήσεων πού ἔφερε ὁ covid – 19 ἐντάσσονται ἡ θρησκευτική πίστη καί ἡ στάση τῆς Ὀρθοδοξίας ἀπέναντι σ’ αὐτό τό θέμα.

Ἡ ἀλήθεια εἶναι πώς ὁ κορωνοϊός συνέλαβε τούς ὀρθοδόξους ἀδιάβαστους καί ἀπροετοίμαστους. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία βιώνει μερικές ἐμπειρίες πού δέν τήν τιμοῦν οὔτε τήν καταξιώνουν στά μάτια τῶν ἀνθρώπων. Ἐντούτοις ὅλες οἱ προκλήσεις πού ἀναδύθηκαν μέ ἀφορμή τήν πανδημία δέν ἦταν ἀπόλυτα ἀρνητικές. Ὑπάρχουν καί θετικά στοιχεῖα, τά ὁποῖα εἶναι καλό νά ἐπισημανθοῦν.

1. Ὁ διχασμός καί ἡ ἀντιφατικότητα.

Μέ ἀφορμή τή γρήγορη διάδοση τοῦ ἰοῦ, τόν ἀριθμό τῶν θανάτων καί τή στάση τῶν πιστῶν ὑπάρχει ἕνας ἀνεπίτρεπτος διχασμός ἀπόψεων καί μία ἐπίσης ἀπαράδεκτη ἀντιφατικότητα σκέψεων καί ἀποφάσεων. Βεβαίως, γιά κάθε θέμα πάντα ὑπάρχουν πολλές καί διαφορετικές γνῶμες. Ἡ διαφορετικότητα τῶν ἀπόψεων εἶναι δικαίωμα. Μέσα στήν Ἐκκλησία, ὅμως, οἱ πολλές γνῶμες δέν εἶναι σωστό νά δημιουργοῦν καί πολλές μερίδες ἤ ὁμάδες. Οἱ γνῶμες κατατίθενται μέ διάκριση, ἀλλά ὑποχωροῦν μπροστά στίς ἀποφάσεις τῶν θεσμικῶν ὀργάνων τῆς Ἐκκλησίας, πού ἔχουν καί τήν πνευματική εὐθύνη γιά τήν πορεία καί τήν πρόοδο τῶν πιστῶν. Εἶναι μεγάλη προσβολή γιά τήν Ἐκκλησία νά μήν μπορεῖ νά ἑνώσει τά διεστῶτα μέσα στούς κόλπους της. Εἶναι ὑποτιμητικό νά περιφέρεται ἀνάμεσα στήν κοινωνία τῶν ἀνθρώπων μέ ξεσκισμένο καί κατακομματιασμένο τόν ἄρραφο χιτῶνα τοῦ Ἱδρυτοῦ της. Εἶναι σκανδαλιστικό νά συγκρούονται μέ σφοδρότητα οἱ διάφορες ὁμάδες μεταξύ τους καί νά ἐξαπολύουν ἡ μία γιά τά μέλη τῆς ἄλλης χαρακτηρισμούς ἀνεπίτρεπτους, ἀκόμη καί γιά τή γλώσσα καί τό ἐπίπεδο τοῦ πεζοδρομίου. Εἶναι ἐπικίνδυνο γιά τή σωτηρία τῶν πιστῶν νά διακυβεύεται ἡ πατρότητα τοῦ ἐπισκόπου, τό ὀρθόδοξο φρόνημά του καί ἡ ἀκεραιότητα τῶν προθέσεών του. Οἱ ὁμάδες πού ἐπιλέγουν νά ζήσουν ἀκέφαλες τοποθετοῦν τόν ἑαυτό τους ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καί, ἄρα, ἔξω ἀπό τή σωτηρία. Μία τεράστια πρόκληση γιά τήν Ἐκκλησία εἶναι νά διευκρινίσει καί νά προσδιορίσει ἐπακριβῶς τό μεγάλο ζήτημα τῆς ὑπακοῆς. Ἀπό ποῦ ξεκινάει καί ποῦ τελειώνει. Πότε καί πῶς γίνεται ἀπό ἐλεύθερη ἀρετή δουλική ὑποταγή. Ἔχουμε ἀνάγκη νά ξανασπουδάσουμε τήν ὑπακοή, νά μελετήσουμε τή βασίλισσα ταπείνωση καί νά ἐμβαθύνουμε στήν κορυφαία ὅλων τῶν ἀρετῶν, τή διάκριση. Εἶναι ἐξίσου θλιβερό καί ἡ ἀνυπακοή καί ἡ στανική ἐπιβολή. Εἶναι ἀπίστευτα ὑποκριτικό νά κρίνουμε τούς πάντες καί τά πάντα καί νά θεωροῦμε πώς ἐμεῖς εἴμαστε οἱ μόνοι σεσωσμένοι. Εἶναι ἀντιφατικό νά εἴμαστε ὀρθόδοξοι καί νά σκεφτόμαστε προτεσταντικά, βάζοντας τή δική μας λογική πάνω ἀπό τήν καθολική ἐμπειρία τῆς σωτηρίας. Μία τεράστια πρόκληση ἐπίσης γιά τήν Ἐκκλησία εἶναι νά προσδιορίσει τήν ἔννοια καί τό περιεχόμενο τῆς ἑνότητας. Τί σημαίνει ἑνότητα μέσα στήν Ἐκκλησία, τί σημαίνει τό γεγονός πώς λειτουργοῦμε  ὅλοι μαζί ὡς τά μέλη ἑνός ζωντανοῦ σώματος; Ὁ διχασμός στηρίζεται πάνω στήν ἀτομικότητα, ἀλλά ἐμεῖς εἴμαστε ἡ Ἐκκλησία τῶν προσώπων καί ὄχι τῶν ἀτόμων. Πῶς συμβιβάζουμε τό ἐγώ μας, ὅταν αὐτό ἀναστατώνει καί ταράζει τήν ἁρμονία τοῦ κοινοῦ ζωντανοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας; Πάνω σ’ αὐτά τά πλαίσια θά πατήσει ἡ ἐκκλησιολογία στό πολύ ἄμεσο μέλλον. Πρέπει νά καταλάβουμε πώς ὁ διχασμός καί ἡ ἀντιφατικότητα τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, καί κυρίως τῶν ποιμένων, ἀπομάκρυναν πάρα πολλούς ἀνθρώπους ἀπ’ αὐτή, τούς σκανδάλισαν καί τούς ἐμπόδισαν νά τήν ἐμπιστευτοῦν, καί μάλιστα σέ μία τόσο δύσκολη περίοδο τῆς ζωῆς τους, ὅπως εἶναι ἡ πανδημική κρίση πού βιώνουμε.

2. Θεολογική ἀνεπάρκεια.

Θλιβερή πρόκληση ἀποτελεῖ γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἡ θεολογική ἀνεπάρκεια τῶν μελῶν της. Βεβαίως, ὁ ἀπαίδευτος λαός δέν ἔχει τή δυνατότητα νά διαθέτει τίς γνώσεις καί τήν ἐμπειρία, γιά νά ὀρθοτομήσει τό λόγο τῆς ἀληθείας. Οἱ διδάσκαλοι τῆς πίστεως καί οἱ ποιμένες, ὅμως, ὑποτίθεται ὅτι εἶναι τουλάχιστον μελετημένοι πάνω στά θέματα τῆς ὀρθόδοξης ζωῆς καί παράδοσης, πάνω στή νοοτροπία καί τίς ἀλήθειες τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί πάνω στήν ἁγιοπνευματική ἐμπειρία, πού διατρέχει τήν Ὀρθοδοξία ἐδῶ καί πολλούς αἰῶνες. Δυστυχῶς μία γελοιωδέστατη ἡμιμάθεια μετατρέπει μερικούς κυριολεκτικά ψυχοπαθεῖς σέ καθηγητές καί καθηγουμένους τοῦ λαοῦ, ἐνῶ ἕνας εἶναι ὁ μόνος καθηγητής καί ἡγούμενος, ὁ Χριστός. Αὐτή ἡ ἡμιμάθεια σέ συνδυασμό μέ τόν ἑωσφορικό ἐγωισμό δυσφημοῦν τό Εὐαγγέλιο, διασύρουν τό ὄνομα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καί ἀσύστολα ἐγκληματοῦν ἀπέναντι στούς ἀνθρώπους, γιά τούς ὁποίους ὁ Κύριος δίνει συνεχῶς τό Αἷμα Του. Ἡ στενότητα τῆς σκέψης καί ἡ ἔλλειψη τῆς ἀρετῆς εὐθύνονται γι’ αὐτή τή θεολογική ἀνεπάρκεια. Ἡ θεραπεία της εἶναι ἡ βαθιά μελέτη τῆς πίστεώς μας καί ἡ καθοδήγηση ἀπό διακριτικό πνευματικό ὁδηγό καί πατέρα. Αὐτή ἡ θεολογική ἀνεπάρκεια δυστυχῶς φαίνεται καί διαδίδεται, χάρη στή σύγχρονη τεχνολογία, μέσα ἀπό τά κηρύγματα, τά μηνύματα, τά κείμενα, τίς ἀποφάσεις πού λαμβάνονται καί τίς ἐνέργειες πού πραγματοποιοῦνται ὅλο αὐτό τό διάστημα τῆς πανδημίας. Αὐτή εἶναι καί μία ἀπό τίς αἰτίες τοῦ διχασμοῦ πού βιώνει τό ὀρθόδοξο ἐκκλησιαστικό σῶμα.

3. Ἔλλειψη ἡγετικοῦ καί στιβαροῦ λόγου.

Σέ καιρό πειρασμοῦ οἱ ἄνθρωποι ἔχουν ἀνάγκη ἀπό λόγο παρηγοριᾶς. Κατά τίς στιγμές τοῦ πόνου, τῆς θλίψης καί τῆς ἀπορίας ὁ παραμυθητικός λόγος γίνεται τό εὐλογημένο καταφύγιο γιά πολλούς ἀνθρώπους πού φτάνουν στά ὅρια τῆς ἀπελπισίας. Βεβαίως, ἡ Ἁγία Γραφή καί ἡ πατερική σκέψη προσφέρουν αὐτή τήν παρηγοριά. Ὁ βασανισμένος καί ταλαιπωρημένος, ὅμως, ἄνθρωπος δέν ἔχει διάθεση μελέτης τήν ὥρα πού πονάει. Θέλει νά ἀκούσει κάτι, τό ὁποῖο θά ἀνακουφίσει τήν ψυχή του. Αὐτός ὁ λόγος, ἐάν μάλιστα προέρχεται ἀπό τά ἐπίσημα χείλη τῶν ποιμένων του, μπορεῖ νά εἶναι ἀληθινό βάλσαμο γιά τίς ἐσωτερικές του πληγές. Δυστυχῶς, αὐτό δέν ἔγινε κατά τήν περίοδο τοῦ θριάμβου τοῦ κορωνοϊοῦ. Δέν ἀκούστηκαν λόγια ἀληθινῆς παρηγοριᾶς ἀπό χείλη ἐπίσημα. Μόνον χλιαρές προσεγγίσεις, ἀόριστα γλυκανάλατα κείμενα, ἄνευρες ἀποφάσεις καί ποικιλόμορφες παροτρύνσεις, χωρίς οὐσιαστική βαθιά τεκμηρίωση. Ἔτσι οἱ ἄνθρωποι, μέσα στήν ἀγωνία τους, κατέφυγαν σέ πάσης φύσεως τσαρλατάνους καί πλανεμένους, οἱ ὁποῖοι ἀνέλαβαν νά κάνουν τό ἔργο πού ἔπρεπε νά γίνει ἀπό τούς ἡγέτες τῆς πίστεως, νά στηρίξουν δηλαδή καί νά παρηγορήσουν τούς ἀνθρώπους.

4. Φιλανθρωπία.

Μέσα στό δύσκολο κλίμα τῆς πανδημίας ἄνθισε τό φιλανθρωπικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας. Ἦταν μία πρόκληση νά ἐξασκηθεῖ ἡ φιλανθρωπία στίς δύσκολες καί ἰδιαίτερες συνθῆκες πού δημιουργήθηκαν, καί μάλιστα μέ τά ἔκτακτα οἰκονομικά προβλήματα πού ἐνέσκηψαν. Ἐντούτοις ἡ Ἐκκλησία, μέσα ἀπό τίς συντονισμένες ἐνέργειες τῆς χρηστῆς διαχείρισης καί τῆς διάθεσης προσφορᾶς, στήριξε ὅσο μπόρεσε τούς ἐνδεεῖς καί αὐτό εἶναι πανθομολογούμενο ἀκόμη καί ἀπό τούς ἐχθρούς της. Ἡ πρόκληση εἶναι αὐτό νά μή σταματήσει, ἀλλά νά συνεχιστεῖ καί κατά τή διάρκεια τῆς ἐποχῆς πού τώρα ἀνατέλλει καί πού θά πρέπει νά μάθουμε νά ζοῦμε μαζί μέ τόν covid –  19. Τό θέμα αὐτό, ὅμως, θά ἀπασχολήσει τήν ὁμήγυρή μας σέ ἑπόμενη ἱερατική σύναξη.

5. Οἰκονομική δυσπραγία.

Μία μεγάλη πρόκληση γιά τήν Ἐκκλησία πάνω σέ θέματα πρακτικά εἶναι ἡ οἰκονομική δυσπραγία πού χτύπησε ὅλες τίς κοινωνικές δομές. Ξαφνικά οἱ Ναοί ἔκλεισαν καί ἔμειναν χωρίς πιστούς. Μετά τό ἄνοιγμά τους δέν ξαναγέμισαν ἀπό πιστούς γιά πολλούς καί ποικίλους λόγους. Χωρίς τήν παρουσία τῶν πιστῶν εἶναι δύσκολο νά στηριχθοῦν τά ἔργα συντήρησης, κατήχησης, φιλανθρωπίας καί λατρείας μιᾶς ἐνορίας. Οἱ κρατικές ἐπιχορηγήσεις δέν εἶναι σωστός τρόπος νά λυθεῖ τό πρόβλημα, διότι φαίνεται πώς ἔχουν πολύ βαρύ τίμημα καί μεγάλα ἀνταλλάγματα. Μέσα ἀπ’ αὐτές ἡ Ἐκκλησία παρουσιάζεται σάν ἕνας ἑταῖρος πού συναλλάσσεται μέ τό κράτος, προδίδοντας τίς ἀρχές της, προκειμένου νά ἐξασφαλίσει ὑλικές παροχές. Ἡ νέα πρόκληση γιά τήν Ἐκκλησία εἶναι νά βρεῖ τούς τρόπους νά ὀρθοποδήσει οἰκονομικά ἀπό μόνη της, μέ ἀξιοπρέπεια καί ἀρχοντιά, χωρίς νά περιμένει ἐλεημοσύνες καί προσβολές.

6. Ὑπαρξιακές ἀναζητήσεις.

Μία πρόκληση γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μέ ἀφορμή τήν πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ εἶναι νά κάνει μία προσέγγιση στά ὑπαρξιακά ἐρωτήματα τοῦ πόνου, τοῦ θανάτου, τοῦ θυμοῦ, τῆς ἀγάπης, τῆς θυσίας, τῆς συζυγίας, τῆς θεϊκῆς παρουσίας ἤ ἀπουσίας. Τό καθένα ἀπ’ αὐτά τά θέματα χρειάζεται μεγάλη καί προσεκτική ἀνάλυση, γιά νά βοηθηθοῦν οἱ ἄνθρωποι στίς ὑπαρξιακές τους ἀναζητήσεις. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔχει τίς ἀπαντήσεις γιά ὅλα τά ὑπαρξιακά θέματα, ἀρκεῖ νά προσφερθοῦν στούς ἀνθρώπους μέ διάκριση καί ἀγάπη, προκειμένου νά χορτάσουν τήν πείνα καί τή δίψα τους γιά τήν ἀλήθεια. Αὐτή ἡ προσφορά θά βοηθήσει τούς ἀνθρώπους νά ξαναβροῦν τή χαμένη ἰσορροπία τους καί τήν ἐσωτερική γαλήνη μέσα στήν ταραχή τῶν συνεχῶς ἀρνητικῶν ἐξελίξεων.

7. Πνευματικός ἀγῶνας.

Ἡ ἀσθένεια τοῦ κορωνοϊοῦ ἀποπροσανατόλισε τούς ἀνθρώπους ἀπό τά αἰώνια καί ἀθάνατα στά γήινα καί πεπερασμένα. Ἡ Ἐκκλησία καλεῖται νά δείξει πώς ὁ πνευματικός ἀγῶνας γιά κάθαρση, φωτισμό καί θέωση εἶναι τό μονοπάτι πού ἀπεγκλωβίζει τόν ἄνθρωπο ἀπό τά ψευδοπροβλήματα πού τόν γεμίζουν μέ ἄγχος καί πανικό, μέ θλίψη καί ἀπογοήτευση. Μόνον ὁ πνευματικός ἀγῶνας μέ μετάνοια καί καθοδήγηση μπορεῖ νά ἀποτρέψει τήν ἀπελπισία καί τά ὀλέθρια ἀποτελέσματά της. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ ἐμπειρία τῆς ἐλπίδας, διότι κατέχει τή ζωντανή ἐλπίδα τῶν πάντων, τόν Ἰησοῦ Χριστό. Αὐτό εἶναι ἀνάγκη νά τό διακηρύξει πολύ δυνατά, γιά νά ξαναγεμίσουν χαμόγελα τά πρόσωπα τῶν ἀνθρώπων.

8. Ἡ προσέγγιση τῶν ἀνθρώπων.

Ἡ περιπέτεια τῆς πανδημίας ἀνέδειξε τήν ἀνάγκη νά βρεθοῦν φόρμες ἔτσι ὥστε ἡ Ἐκκλησία νά προσεγγίσει τούς ἀνθρώπους μέ τρόπο σύγχρονο. Τά ἠλεκτρονικά ἐργαλεῖα τῆς ἐποχῆς μας μποροῦν νά βοηθήσουν σ’ αὐτό. Εἶναι ἀπαραίτητο νά πολεμηθεῖ ἡ ἐσωστρέφεια καί ἡ αὐτάρκεια, πού πολλές φορές χαρακτηρίζουν τούς ἀνθρώπους τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ διδασκαλία, τό κήρυγμα, ἡ κατήχηση, ἡ καθημερινή ἐπαφή εἶναι ἀπαραίτητο πλέον νά ἔχουν ἀνθρωπιά, εὐγένεια, θαλπωρή, αὐθεντικότητα καί εἰλικρίνεια. Ἡ ξύλινη γλώσσα μέ τίς ἀρχαιοπρεπεῖς ἐκφράσεις καί τά δυσνόητα νοήματα, πού κινεῖται μακριά ἀπό τά ἐνδιαφέροντα καί τίς ἀγωνίες τῶν ἀνθρώπων, εἶναι ἐμπόδιο στήν προσέγγισή τους. Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά οἱ ἀδοκίμαστοι νεωτερισμοί καί τά ἀδιάκριτα πειράματα μέ δόσεις μιμητισμοῦ, ἡ ἀντιγραφή κοσμικῶν προτύπων καί συνηθειῶν, ἡ ψεύτικη καί ἐπιτηδευμένη λαϊκίστικη προσέγγιση τῶν ἀνθρώπων φέρνει ἀπογοήτευση καί, μετά ἀπό ἕνα σύντομο ἐνθουσιασμό, ἀπομάκρυσνη ἀπό τήν Ἐκκλησία. Οἱ ἄνθρωποι ἔχουν ἀνάγκη ἀπό ἀνθρωπιά καί ἀλήθεια, ἀπό προσευχή καί στηριγμό, ἀπό παρηγοριά καί ἐνίσχυση, ἀπό σιωπή καί ἡσυχία.

9. Ἑνότητα καί διαφορετικότητα.

Μία μεγάλη πρόκληση γιά τήν Ἐκκλησία στήν ἐποχή τοῦ covid – 19 εἶναι τό συνταίριασμα τῆς ἑνότητας καί τῆς διαφορετικότητας. Ἡ ἑνότητα εἶναι ἡ δύναμη καί ὁ πλοῦτος τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ διαφορετικότητα εἶναι πλέον μία πραγματικότητα καί μία πρόκληση. Ἡ διαφορετικότητα δέν εἶναι πάντοτε καί ἐξ ὁρισμοῦ κάτι ἀρνητικό. Μπορεῖ μέσα ἀπό τή διαφορετική ἄποψη ἤ τή διαφορετική στάση ζωῆς νά γεννηθεῖ κάτι νέο, κάτι θετικό, πού θά βοηθήσει τούς ἀνθρώπους. Ἐδῶ ἔρχεται νά παίξει σημαντικό ρόλο ἡ ἡγεσία τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ προκαθήμενοι τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καί οἱ ἐπίσκοποι, ὡς πατέρες τῶν κατά τόπους Ἐκκλησιῶν, καλοῦνται νά διασφαλίσουν τήν ἑνότητα μέ τό συγκροτημένο καί σταθερό τους λόγο καθώς καί μέ τή στιβαρή καί λαμπερή παρουσία τους. Ἡ ἑνότητα σέ κάθε χῶρο κατ’ ἀρχήν εἶναι ὑπόθεση τοῦ πρώτου καί μετά ὑπόθεση τῶν κάτω ἀπ’ αὐτόν. Εἰδικά στήν Ἑλλάδα ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἀπαραίτητο νά παίξει τόν ἑνοποιό της ρόλο δυναμικά, διότι φαίνεται πώς ὁ διχασμός εἶναι ἕνα κίνδυνος πρό τῶν πυλῶν μέ ὀλέθρια πάντοτε ἀποτελέσματα.

10. Πίστη καί ἐπιστήμη.

Μία ἀκόμη πρόκληση πού πρέπει νά ἀντιμετωπιστεῖ ἔγκαιρα καί ξεκάθαρα εἶναι ἡ σχέση τῆς πίστης μέ τήν ἐπιστήμη. Ἡ Ἐκκλησία δέν καλεῖται νά δώσει ἀπαντήσεις σέ ἐπιστημονικά θέματα. Δέν πρέπει νά δίνει συμβουλές σέ ἰατρικά προβλήματα, σφετεριζόμενη τό δικαίωμα τῶν εἰδικῶν ἐπιστημόνων νά τό κάνουν αὐτό. Ἀλλά καί ἡ ἐπιστήμη δέν ἔχει τό δικαίωμα νά θεολογεῖ καί νά ἀποφαίνεται γιά θέματα πού τό πείραμα καί ἡ λογική δέν μποροῦν νά τά ἀγγίξουν. Ὑπάρχει, βεβαίως, εἰδική ὁμάδα συμπροβληματισμοῦ, γιά νά ἐξετάσει τό θέμα διεξοδικά, καί τά συμπεράσματά της σίγουρα θά εἶναι ὠφέλιμα γιά ὅλους σέ μία ἀπό τίς ἑπόμενες ἱερατικές μας συνάξεις.

11. Ἐκκλησία καί πολιτεία.

Ἡ πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ ἀνέδειξε μία ἀκόμη πρόκληση γιά τήν Ἐκκλησία, πού πάντοτε ὑπάρχει καί δύσκολα θά ξεπεραστεῖ. Εἶναι ἡ πρόκληση τῶν σχέσεών της μέ τήν πολιτεία. Βεβαίως, σέ ἐπίπεδο νομικό τό θέμα ἔχει διευθετηθεῖ, ἀλλά στήν καθημερινότητα ἡ σύγκρουση ἀνάμεσα στήν Ἐκκλησία καί στήν κοσμική ἐξουσία πολλές φορές εἶναι ἀναπόφευκτη καί ἐνίοτε ἔντονη. Ἡ Ἐκκλησία ὀφείλει νά διαφυλάσσει τούς νόμους τοῦ κράτους. Ὅταν, ὅμως, ἡ πολιτεία δέν ἐνδιαφέρεται γιά τό Εὐαγγέλιο καί νομοθετεῖ ἐχθρικά ἀπέναντι στήν Ἐκκλησία, ἐκεῖ τά πράγματα περιπλέκονται. Στήν περίοδο τῆς πανδημίας ἡ πολιτεία στοχοποίησε τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, τήν ταπείνωσε, τήν ἐξευτέλισε καί τήν κτύπησε φανερά καί ὑπόγεια πολλές φορές. Βεβαίως, ἡ Ἐκκλησία ὑπέμεινε τήν κατάσταση μέ στωικότητα καί ὑπομονή. Ἀνέχτηκε τά κτυπήματα γιά χάρη τῆς ἑνότητας τοῦ λαοῦ. Δέχτηκε τίς ταπεινώσεις καί τίς προσβολές, διότι ἐπέλεξε τό μεῖζον ἀπό τό ἔλασσον. Τό μεῖζον εἶναι ὁ Χριστός καί ἡ σχέση μαζί Του. Τό ἔλασσον εἶναι τά διάφορα τυπικά καί οἱ ἐξωτερικές ἐκδηλώσεις πού, ὅταν ἀπολυτοποιηθοῦν, καταστρέφουν τή σχέση μέ τό Χριστό, ἀντί νά τήν ὑπογραμμίσουν καί νά τήν κτίσουν. Αὐτό, ὅμως, δέν μπορεῖ νά τό κάνει ἐπ’ ἄπειρον, διότι κινδυνεύει νά ἀποξενωθεῖ ἀπό τή ζωντανή Παράδοσή της, προσπαθώντας νά προσαρμοστεῖ σέ μία κοσμική ἐξουσία, ἡ ὁποία οὔτε τήν ἀγαπάει οὔτε τήν ἐκτιμάει ἀληθινά, ἀλλά μόνον τήν ἐκμεταλλεύεται γιά νά περάσει πρός τό λαό τήν κατά καιρούς πολιτική της. Τό ποιά στάση εἶναι σωστό νά κρατήσει καί τί θά κάνει στό μέλλον εἶναι μία πρόκληση πού θέλει μεγάλη προσοχή στή διαχείρισή της.

12. «Κόκκινες γραμμές»

Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, προκειμένου νά διασφαλίσει κάποια στοιχεῖα τῆς πίστης ἀδιαπραγμάτευτα, μίλησε γιά «κόκκινες γραμμές».  Ἔβαλε κάποια ὅρια, γιά νά δώσει πρός κάθε κατεύθυνση τό μήνυμα πώς ὑπάρχουν κάποια πράγματα πού ἤ τά δέχεσαι ἤ τά ἀπορρίπτεις, δέν τά συζητᾶς, ὅμως, γιά νά μήν τά εὐτελίσεις. Τό πιό σημαντικό ἀπό τά θέματα αὐτά εἶναι τό ζήτημα τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Πολύ σωστά αὐτό τό μυστήριο δέν μπαίνει στίς στρογγυλές τράπεζες τῶν συζητήσεων οὔτε στά τηλεπαράθυρα τῶν καιροσκόπων, πού ξεπουλᾶνε τά ἱερά καί τά ὅσια τῆς πίστης γιά λίγες παραπάνω διαφημίσεις στόν ὑπερπολύτιμο τηλεοπτικό τους χρόνο.  Καθώς, ὅμως, ἡ πανδημία ἐξελίσσεται ὅλο καί περισσότερο σέ πολιτικό γεγονός καί μπαίνουν πλέον σέ πρώτη γραμμή τά θέματα τῆς πολιτικῆς ἐλευθερίας καί τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, ἡ Ἐκκλησία δέν πρέπει νά σιωπήσει. Δέν εἶναι θέματα πού ἅπτονται ἄμεσα τῆς σωτηρίας, ἀλλά εἶναι θέματα πού θίγουν τήν προσωπικότητα τῶν πολιτῶν, οἱ ὁποῖοι εἶναι παιδιά της καί μέλη της. Ὁ λαός διχάζεται καθημερινά.  Ἄνθρωποι χάνουν τίς δουλειές τους, ἐπειδή θέλουν νά διατηρήσουν τό ἀνθρώπινο δικαίωμα τῆς ἐπιλογῆς. Γύρω μας μαίνεται ἕνας πόλεμος μέ θύματα καί θύτες. Εἶναι ὁ πόλεμος τῆς ἐλευθερίας καί τῆς ἀξιοπρέπειας.  Ὡς στοργική μάνα δέν μπορεῖ νά ἀδιαφορήσει γιά τά ζητήματα πού θίγουν καί ταπεινώνουν τά παιδιά της. Ὀφείλει νά ὀρθώσει πολιτικό λόγο, χωρίς ὅμως νά ἐκτραπεῖ σέ κομματικές τοποθετήσεις.

Ἐπίλογος.

Ἡ μεγαλύτερη πρόκληση εἶναι τό ἐρώτημα ἄν θά ὑπάρξει μετά τόν covid ἐποχή ἤ θά μάθουμε νά ζοῦμε μέ τόν ἰό γιά πάντα (ἐποχή μετά τοῦ covid). Πάντως ἀπό τή μέχρι τώρα ἐμπειρία φάνηκε, δυστυχῶς, πώς στή μετά covid ἐποχή ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ζήσει χωρίς τή λατρεία, χωρίς τήν ἐνορία, χωρίς τή φιλανθρωπία, χωρίς τή Θεία Εὐχαριστία, χωρίς τίς λατρευτικές καί ἐθνικές παραδόσεις, χωρίς τήν ἀνθρώπινη ἐπαφή στό πένθος καί στή χαρά, χωρίς τό διαπροσωπικό τρόπο ἐκπαίδευσης καί μόρφωσης, χωρίς τό συνηθισμένο τρόπο τῶν οἰκονομικῶν συναλλαγῶν. Τώρα πλέον μπαίνει σάν σύνθημα ἡ ἀπόσταση, μέ ὁδηγία ὅλα νά γίνονται «ἐξ ἀποστάσεως». Μέσα ἀπό τήν ὀδυνηρή ἐμπειρία τῆς πανδημίας προέκυψαν μία σειρά ἀπό ἀνάγκες, πού ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καλεῖται νά θεραπεύσει. Εἶναι ἡ ἀνάγκη ἁγιασμοῦ, ἐνίσχυσης τῆς λατρείας, παρηγορητικοῦ λόγου, ἔμπρακτης φιλανθρωπίας. Ἡ ἀνάγκη πνευματικῆς καί πολιτιστικῆς καλλιέργειας τῶν κληρικῶν, ἐνημέρωσης, συμπαράστασης, καθοδήγησης. Τέλος, ἡ μεγάλη ἀνάγκη ἐπαναπροσδιορισμοῦ τῆς ὀρθόδοξης ἐκκλησιολογίας, τῆς θεολογίας τοῦ πόνου, τῆς διδασκαλίας περί τῆς αἰωνιότητας, τῆς ἀνθρωπολογίας, τῆς θεολογίας περί λατρείας καί μυστηρίων. Ἡ ἐκπλήρωση ὅλων αὐτῶν τῶν ἀναγκῶν θά φέρει καί πάλι τήν πολυπόθητη κανονικότητα, γιά τήν ὁποία ὅλοι χρειάζεται νά ἀγωνιζόμαστε καί νά προσπαθοῦμε.

Ἡ ὁμάδα συμπροβληματισμοῦ:

Ἀρχιμανδρίτης Ἐπιφάνιος Οἰκονόμου

Ἀρχιμανδρίτης Χριστοφόρος Καρδατζῆς

Ἀρχιμανδρίτης Ἀγάθων Ντάτσιος

Ἀρχιμανδρίτης Ἀλέξιος Ἀλεξόπουλος

Ἀρχιμανδρίτης Σεραφείμ Κοντακτσῆς

Ἀρχιμανδρίτης Νεκτάριος Παναγιωτακόπουλος

Πρωτοπρεσβύτερος Χαρίλαος Παπαγεωργίου

Πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Κατούνης

Πρωτοπρεσβύτερος Ἀπόστολος Ντόκος

Πρωτοπρεσβύτερος Θεόδωρος Παπασακελλαρίου

Πρωτοπρεσβύτερος Ἰωάννης Ντίνο

Πρεσβύτερος Εὐάγγελος Ντούρας

Πρεσβύτερος Σταῦρος Ποδαρόπουλος

Πρεσβύτερος Ἰωάννης Σωτηρόπουλος

Πρεσβύτερος Γεώργιος Κορνοῦτος

Πρεσβύτερος Στέφανος Στύλας