Αγαπητοί μου δάσκαλοι και καθηγητές,
Αγαπητά μου παιδιά.
Η φετινή γιορτή των τριών Ιεραρχών ξαναφέρνει πάλι μπροστά μας την ανάγκη μιας μόρφωσης που δεν περιορίζεται στις επιδόσεις και τις επιτυχίες κάποιων εξετάσεων, αλλά που γεμίζει την ψυχή με χαρά και αγάπη.
Ίσως δεν μπορούμε πια να συνδέσουμε τη μόρφωση με τη χαρά. Πολύ περισσότερο δεν μπορούμε να τη συνδέσουμε με την αγάπη. Και πώς να συμβεί αυτό, άλλωστε; Πού να χωρέσουν αυτά τα δυό σε ένα σχολείο γεμάτο άγχος για την ύλη που πρέπει να βγει, για τις υψηλές επιδόσεις που πρέπει να επιτευχθούν και για τις εξετάσεις, από τις οποίες εξαρτάται, μερικές φορές, μία ολόκληρη σταδιοδρομία;
Να, λοιπόν, που σήμερα, στα πρόσωπα των Τριών Ιεραρχών δεν γιορτάζει απλώς η Παιδεία, αλλά η χαρά της Παιδείας, η χαρά της μόρφωσης, η χαρά να ανακαλύπτεις τα χαρίσματά σου, να τα καλλιεργείς και να τα επιστρατεύεις σε σκοπούς πολύ πλατύτερους από μία ατομική εξασφάλιση.
Και οι τρεις, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Μέγας Βασίλειος, είχαν όλα τα χαρακτηριστικά ενός επιτυχημένου, όπως το εννοούμε ακόμη και σήμερα, διανοούμενου. Σπουδές στα καλύτερα πανεπιστήμια της εποχής, αναγνώριση από τους σοφότερους δασκάλους, κατάκτηση υψηλών θέσεων και προβολή στην κοινωνία εκείνης της εποχής. Σκεφτείτε ένα σημερινό σοφό να γνωρίζει τα πάντα, όλες τις επιστήμες, όλες τις εξελίξεις και να είναι περιζήτητος σε όποιον χώρο, επαγγελματικό ή κοινωνικό, βρεθεί. Και οι Τρεις Ιεράρχες είχαν όλες τις δυνατότητες να περάσουν μία ζωή όπως την ονειρεύεται ο σημερινός άνθρωπος: Ζωή φήμης, δόξας και πλούτου.
Κι όμως! Σήμερα δεν τους θυμόμαστε γι’ αυτές τους τις επιτυχίες. Ίσως και να υπήρξαν αρκετοί σαν κι αυτούς. Εκείνο, όμως, που τους κρατάει ζωντανούς στην ιστορία είναι πως δίψασαν και αγωνίστηκαν για μία ζωή βασισμένη σε εκείνα που κάνουν τον κόσμο καλύτερο και αληθινά ευτυχισμένο: Την αγάπη, την δικαιοσύνη, το έμπρακτο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους. Και όλα αυτά με θυσίες προσωπικές και συγκρούσεις με τους ισχυρούς της εποχής εκείνης. Οι γνώσεις τους και οι τίτλοι τους έγιναν εργαλεία προσφοράς. Στα πρόσωπά τους οι απλοί άνθρωποι της εποχής τους δεν είδαν επιστήμονες και σοφούς γεμάτους περιφρόνηση για τους κατώτερούς τους. Αντίθετα, βρήκαν σ’ αυτούς στήριγμα, παράδειγμα για μίμηση, προστασία από τις αυθαιρεσίες των ηγεμόνων, αληθινούς αδελφούς, αληθινούς πατέρες. Ο γεμάτος από σοφία νους τους δεν έγινε εμπόδιο να αφιερώσουν τη ζωή τους σε εκείνα που ο νους δεν μπορεί να συλλάβει: Τον Θεό, τις εντολές Του και την σοφία, που δεν διδάσκεται, αλλά δωρίζεται από Εκείνον που αποτελεί την πηγή της αληθινής γνώσης και της επουράνιας γαλήνης.
Και ακριβώς, επειδή δεν φυλάκισαν τον εαυτό τους μόνον στα πράγματα αυτού του κόσμου, σκόρπισαν με τον λόγο και τη ζωή τους συμβουλές και τρόπους ζωής, που, αν τους ακολουθούσαμε, θα είχαμε έναν διαφορετικό κόσμο. Ίσως να είχαμε και ένα διαφορετικό σχολείο, αν ακούγαμε τις τόσο λυτρωτικές τους προτροπές, όπως αυτές οι ελάχιστες που ακολουθούν:
«Η επιβολή της εξουσίας στο σχολείο», λέει ο Χρυσόστομος «δεν ωφελεί από μόνη της, αλλά αποτελεί μάλλον δείγμα δουλείας» (PG 62, 150). Αλλά και στους δασκάλους τονίζει: « Όποιος καταφεύγει στην αγάπη, ελαττώνει τη φορτικότητα των συμβουλών και των παρατηρήσεων. Θέλεις να διορθώσεις έναν άνθρωπο; Πάρε τον ιδιαιτέρως και δείξε αγάπη. …Η αγάπη είναι ο μεγαλύτερος παιδαγωγός» (61, 284).
Στην εποχή μας, κανέναν δεν καταλαβαίνουμε και νιώθουμε πως κανένας δε μας καταλαβαίνει. Και έρχονται κάποιες μορφές Αγίων, 15 αιώνες πριν, να μας μιλήσουν με τρόπο σαν κι αυτόν και να μας κάνουν να αισθανθούμε πως μας γνωρίζουν καλύτερα και από τους δικούς μας ανθρώπους. Τί τους κάνει να μιλούν ίσια στην καρδία μας και τί λείπει σήμερα σε μας, για να νοιώσουμε τους άλλους και να κάνουμε τα ταλέντα και τις σπουδές μας εργαλεία αγάπης; Η πίστη μας λείπει. Η πίστη στον Θεό της αγάπης και η μίμηση της δικής Του αγάπης, που τόσο την χρειάζονται τα σχολεία μας, η κοινωνία μας και όλος ο κόσμος.
Αγαπητοί εκπαιδευτικοί, αγαπητά μου παιδιά,
Τέτοια μέρα, κάθε χρόνο, έχουμε μία ευκαιρία να κρατήσουμε ζωντανό ένα όραμα Παιδείας, που θα θρέφει και τον νου και την καρδιά. Μία Παιδεία ευαίσθητη στα κοινωνικά προβλήματα και έτοιμη να δώσει λύσεις στα αδιέξοδα κάθε εποχής. Όπως βλέπετε, οι λύσεις δεν έρχονται από σχεδιασμούς και εξαγγελίες, αλλά από αγώνα για να πιστέψουμε στα μεγάλα ιδανικά και να υλοποιήσουμε τα όνειρα των ανθρώπων, που διψούν για χαρά, δικαιοσύνη και αγάπη. Όποιος αυτά τα θεωρεί ανεφάρμοστα και ουτοπικά, ας αναλογιστεί πως υπήρξαν μέσα στην ιστορία άνθρωποι που τα δίδαξαν και τα εφάρμοσαν. Άνθρωποι σαν τους Τρεις Ιεράρχες, που σήμερα εορτάζουμε.
Ας είναι ο λόγος και το έργο τους παράδειγμα για κάθε εκπαιδευτικό σύστημα και για κάθε άνθρωπο που πιστεύει στη δύναμη της μόρφωσης, της καλλιέργειας και της δημιουργίας.
Με όλη μου την πατρική αγάπη
Ο ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΣΑΣ
† Ο ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΣ ΙΓΝΑΤΙΟΣ
