Γεγονότα και καταστάσεις που δεν προσεγγίζονται συχνά από άμβωνος. Δεν παύουν όμως να θέτουν το σύνολο της κοινωνίας μας μπροστά σε διλήμματα και προβληματισμό. Η προσέγγισή τους εκ μέρους ενός ποιμένα της Εκκλησίας αποτελεί σημαντικό γεγονός, διότι, πέραν των απόψεων που κατατίθενται, ικανοποιείται και μια ευρύτερη ανάγκη επαφής του εκκλησιαστικού λόγου με την επικαιρότητα…
Η δημοσίευση ενός τόσο ουσιαστικού λόγου στον Τύπο, αποτελεί γέφυρα συνάντησης με τους εκτός των τειχών της Εκκλησίας συνανθρώπους μας… Είναι σπάνιο στους καιρούς μας να διαβάζει η να ακούει κανείς εκκλησιαστικό λόγο επίκαιρο (λ.χ. με αναφορές στην σύγχρονη εκπαίδευση, στην επικείμενη Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, στους μετανάστες, στον ρατσισμό κ.α.) ή τουλάχιστον λόγο επικαιροποιημένο (λ.χ. το νόημα του Πάσχα στον καιρό της κρίσης, τον φαρισαϊσμό των συγχρόνων χριστιανών κ.α.). Εξαίρεση σ’ αυτόν τον ”κανόνα” αποτελεί το βιβλίο του Μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού Ιγνατίου με τίτλο “Πίσω από τα καθημερινά. Λόγια καρδιάς με αφορμή την επικαιρότητα”, Αθήνα 2015, εκδόσεις: Αρχονταρίκι
-Τι είναι το “Πίσω από τα καθημερινά”; Τι περιλαμβάνει;
Πρόκειται για μια συλλογή άρθρων, που έχουν δημοσιευτεί κυρίως στον Τύπο κατά τα τελευταία χρόνια. Ταξινομήθηκαν κατά ενότητες, ώστε ο αναγνώστης να τα παρακολουθεί καλύτερα. Κυρίως όμως πρόκειται για πλευρές της καθημερινότητας, που, αν και για τους πολλούς περνούν απαρατήρητες, εμένα με προβλημάτισαν, με στενοχώρησαν, με γέμισαν ελπίδες, ακόμη και με δίδαξαν. Σε κάθε περίπτωση πάντως δεν θέλησα απλώς να αναλύσω, αλλά να μοιραστώ με τους αναγνώστες μου συναισθήματα. Γι΄ αυτό και ο υπότιτλος: «Λόγια καρδιάς με αφορμή την επικαιρότητα».
– Από την πολιτική επικαιρότητα συντηρείτε έστω και ανέλπιδες ελπίδες;
Ο τελευταίος που θα χάσει την ελπίδα του θα είμαι εγώ. Δεν αρνούμαι, βέβαια, πως περίμενα περισσότερο θάρρος και πιο άμεσα αντανακλαστικά από τον πολιτικό κόσμο. Κυρίως είχα περισσότερες προσδοκίες στο θέμα της σύμπνοιας, της ενότητας και της ομοψυχίας. Μερικές φορές, η κοινωνία φαίνεται να είναι πιο μπροστά από τους πολιτικούς μας. Έχω όμως πολλές ελπίδες πως, υπό το βάρος των καταστάσεων, θα αλλάξουν προς το καλύτερο νοοτροπίες δεκαετιών.
– Ταπεινή πολιτική ηγεσία, σχήμα οξύμωρο;
Καθόλου! Οι δύσκολες καταστάσεις που περνάμε και κυρίως η ταλαιπωρία ενός ολόκληρου λαού, αργά ή γρήγορα θα εκτοπίσει την αλαζονεία, που μοιραία χτυπά πάντα τους ανθρώπους της εξουσίας και θα δώσει τη θέση της στην μετριοπάθεια και κυρίως στην αυτοκριτική. Και ξέρετε, πάντα μετά την αυτοκριτική, οι βεβαιότητες δίνουν τη θέση τους στην συστολή και την ταπείνωση. Θα έλεγα μάλιστα, πως η πολιτική ηγεσία χρωστά στον Ελληνικό λαό και την αυτοκριτική και την επίδειξη ταπείνωσης εκ μέρους της. Στο κάτω κάτω αυτό είναι και το κόστος της εξουσίας: Η ανάληψη της ευθύνης. Στο σημείο αυτό ξεχωρίζουν οι καιροσκόποι από τους ηγέτες.
– Μια σημερινή εικόνα της κοινωνίας μας που σας συγκλόνισε;
Με βαθιά συγκίνηση βλέπω ανθρώπους όλων των ηλικιών και όλων των τάξεων να πλαισιώνουν εθελοντικές δράσεις μέσα στην Εκκλησία αλλά και αλλού. Ενώ θα περίμενε κανείς η ανέχεια και η δυσκολία της επιβίωση να κλείσει τους ανθρώπoυς στο σπίτι τους, σας διαβεβαιώνω πως οι δράσεις προσφοράς και αλληλεγγύης έχουν πολλαπλασιαστεί. Η αγάπη των ανθρώπων δεν ξεχωρίζει εθνικότητες και πεποιθήσεις. Και είμαι ειλικρινά πανευτυχής, διότι, εν μέσω τέτοιων περιστάσεως, που σε άλλες ιστορικές στιγμές σε πολλές χώρες, φούντωσαν κινήματα μισαλλοδοξίας και ρατσισμού, στην πατρίδα μας αναδύθηκε μια αρχοντιά, βγαλμένη από τις καλύτερες σελίδες της πολιτιστικής μας διαδρομής. Δεν εθελοτυφλώ βέβαια μπροστά σε τέτοιες τάσεις και σήμερα. Είμαι βέβαιος όμως, πως θα μείνουμε σταθεροί σε αξίες, που μας κράτησαν τόσους αιώνες όρθιους και αξιοπρεπείς.
– Η θέση της Εκκλησίας για την τραγωδία των μεταναστών;
Όπως γράφω και σε ένα άρθρο μου, η Εκκλησία γνωρίζει μόνον μία πανανθρώπινη τραγωδία: Την απομάκρυνση από τον Θεό. Και κατά συνέπιαν, μόνον μία λύση: Την επιστροφή σ΄ Εκείνον, την πηγή της αγάπης. Εκκλησία τελικά είναι η ταύτιση της ματιάς του ανθρώπου με τη ματιά του Θεού για τον κόσμο. Και με τον ερχομό του Χριστού, γνωρίζουμε πλέον πώς μας βλέπει ο Θεός: Με αγάπη, αγάπη απέραντη και αδιάκριτη. Η Εκκλησία λοιπόν, στα πρόσωπα των θαλασσοδαρμένων εικόνων του Θεού, βλέπει μόνον ταλαιπωρημένες εικόνες Θεού. Και όποιος επιθυμεί να κάνει την πίστη του πράξη, ρωτάει λίγα και πράττει πολλά. Αν ο Έλληνας, ως πιστός, γεμίσει αγάπη, τότε και ως πολίτης, θα προβληματιστεί και θα διεκδικήσει για τους ανθρώπους αυτούς λύσεις δομικές, πολιτικές και κοινωνικές. Τα αδιέξοδα, και στη χώρα τους αλλά και στην Ευρώπη, δεν είναι μόνον πολιτικά. Είναι κυρίως πνευματικά και ηθικά. Λύσεις γι΄ αυτά βρίσκονται πρώτα σε χώρους πνευματικότητας και κατόπιν στις μεγάλες αίθουσες των κέντρων αποφάσεων. Και θέλω να πω και κάτι τελευταίο: Η Ελλάδα, με τη μέχρι τώρα συμπεριφορά της απέναντι στους πρόσφυγες, υπερασπίζεται με τον καλύτερο τρόπο ιδεώδη πανευρωπαϊκά. Μακάρι να την ακολουθήσουν και οι άλλοι Ευρωπαϊκοί λαοί. Προς το παρόν, αναμένουμε.
– Ρατσισμός, ο απόλυτος εθνικός κίνδυνος;
Βεβαίως, και όχι μόνον εθνικός κίνδυνος, αλλά και πολιτιστικός, πνευματικός και ηθικός. Ο ρατσισμός κατεδαφίζει τον βασικό κορμό της Χριστιανικής Θεολογίας, τον σεβασμό στο ανθρώπινο πρόσωπο, ανεξάρτητα από κάθε άλλο δευτερεύον χαρακτηριστικό του. Και ακριβώς επειδή ο λαός μας στήριξε την πορεία του στην Εκκλησία και τις αξίες της, ο ρατσισμός, αποβαίνει και εθνικός κίνδυνος. Η απλοϊκότητα, η επιφανειακότητα και η υιοθέτηση τού «άσπρο-μαύρο» στην ανάλυση των καταστάσεων που εφαρμόζει ο ρατσισμός έχει βέβαια αιτίες, και μάλιστα σοβαρές. Και επιτρέψτε μου να πω, πως η απαξίωση της παιδείας επί δεκαετίες συντελεί σε τέτοια φαινόμενα. Δεν είναι όμως μόνον η απαξίωση της σχολικής τάξης. Είναι και η απαξίωση της Εκκλησίας, που με ευθύνες «ένθεν κακείθεν» στέρησε από το λαό μας τα κριτήρια και το μέτρο, πράγματα απαραίτητα σε εποχές σαν τη δική μας. Ελπίζω ο κίνδυνος αυτός να αφυπνίσει όλων των ειδών τις ηγεσίες του τόπου μας, ώστε όντως να θεωρήσουν τον ρατσισμό ως κοινωνικό και πνευματικό καρκίνο.
– Έχουμε ανάγκη από ήρωες με φιλότιμο και προσωπική ευθύνη;
Θα απαντούσα μονολεκτικά «ναι». Θα συμπλήρωνα όμως πως πρέπει να σταματήσουμε να περιμένουμε ήρωες και να αρχίσουμε εμείς οι ίδιοι να διαμορφωνόμαστε σε ήρωες. Η απάθεια και ο εγκλεισμός σε ατομικές καριέρες και επιδιώξεις, μας μετέβαλαν τελικά σε παθητικούς πολίτες, πεπεισμένους πως άλλοι ορίζουν την μοίρα μας. Πρέπει να ξαναβρούμε τον πρωταγωνιστικό μας ρόλο και κυρίως να πιστέψουμε σ΄ αυτόν. Και απαραίτητη προϋπόθεση γι΄ αυτό, είναι η συλλογικότητα και ο απεγκλωβισμός από την συχνά άκρως καταναλωτική συμπεριφορά μας. Τι είναι το φιλότιμο; Είναι η δυνατότητα να βλέπεις τον άλλον στα μάτια, χωρίς να τον ντρέπεσαι. Αν ο άλλος, ο όποιος άλλος, είναι για σένα αόρατος, ανύπαρκτος, αδιάφορος, χάνεις το κριτήριο της πράξης σου. Επιτρέψτε μου να σας θυμίσω πως μέσα στους ναούς μας, οι άγιοι μάς κοιτούν πάντα στα μάτια. Γιατί; Για να μας θυμίζουν ποιοι είμαστε, τι έχουμε, τι χάσαμε και τι μας πρέπει.
– Ελπίδα και προοπτική στις μέρες μας η Εκκλησία;
Χωρίς αμφιβολία, ναι. Όχι όμως τόσο ως θεσμός, όσο ως τρόπος ζωής, ως κοιτίδα αξιών, ως εργαστήριο ελευθερίας, ως διαρκής υπενθύμιση της αξίας του ανθρώπου, ως δρόμος συνάντησης με την αγάπη του Θεού. Και αυτό νομίζω πως θα φαίνεται κάθε μέρα και περισσότερο. Οι ανθρώπινες δομές χρεοκοπούν με ταχύτητα. Αυτό βέβαια δεν είναι καταστροφικό. Πάντα οι ανθρώπινες δομές αντικαθίστανται με άλλες. Αυτό που μπορεί να γίνει καταστροφικό είναι η ολοκληρωτική απόθεση των ελπίδων του σημερινού ανθρώπου πάνω στις δομές αυτές. Διότι, όταν έρθει η ώρα της κατάρρευσης, δεν θα φαίνεται καμία διέξοδος. Αντίθετα, η Εκκλησία, σε όλη τη διάρκεια της πορείας της υπενθυμίζει πως ο κόσμος αυτός γεννάει αδικία και φθορά. Πώς είναι δυνατόν να τον αντιμετωπίσουμε με δικά του όπλα; Κατηγορούν την Εκκλησία για παθητικότητα. Είναι όμως ο μόνος χώρος που δίνει σε κάθε αγώνα αληθινή προοπτική, διότι αντλεί δυνάμεις από μια πραγματικότητα, τον ίδιο τον Θεό, που δεν υπόκειται ούτε στην φθορά, ούτε στη διαφθορά.
– Ζωή, μια διαπραγμάτευση με την ελευθερία;
Ακριβώς! Μια διαπραγμάτευση συνεχής και συχνά επώδυνη. Διότι, πέρα από τις κοσμικές δομές της εξουσίας, που συχνά γεννούν την καταστολή, η μεγαλύτερη σκλαβιά είναι ο παλαιός εαυτό μας. Και δεν μιλώ θεολογικά για τον προπτωτικό άνθρωπο. Μιλώ για τον καθημερινό παλιό εαυτό μας, τον εαυτό των λαθών, της αμέλειας, της αδιαφορίας, του ψεύδους, της προδοσίας του φίλου, της αχαριστίας. Αυτός ο εαυτός είναι ο μεγαλύτερος δυνάστης μας. Πώς να τον αντιμετωπίσεις, πως να τον συγχωρήσεις, πώς να τον αλλάξεις; Η κλήση της Εκκλησίας για διαρκή μετάνοια είναι ακριβώς μια κλήση ελευθερίας. Για φανταστείτε: Κάθε μέρα ένας καινούργιος εαυτός, καλύτερος από χθες, απαλλαγμένος από τη μιζέρια και την ενοχή. Πέστε μου, ποιος ανθρώπινος φορέας, ποιος κοινωνικός χώρος προσφέρει ευγενέστερο όραμα; Γι’ αυτό και το ερώτημά σας αποτελεί κατά κάποιον τρόπο και ορισμό της Εκκλησίας: Ζωή, που καθημερινά κερδίζει την ελευθερία.
– Το σχολείο που ονειρεύεστε;
Πολλά θα μπορούσα να σας αναφέρω: Ονειρεύομαι ένα σχολείο δημιουργίας, σχολείο που γεννάει νέα πράγματα, αντί να αναμασά τα παλιά. Σχολείο που προσφέρει χαρά, αντί του άγχους μιας εξέτασης. Το βασικό χρακτηριστικό όμως του σχολείου που ονειρεύομαι είναι η διαρκής καταξίωση του προσώπου του μαθητή. Θα σας εξηγήσω τι εννοώ: Ονειρεύομαι ένα σχολείο, που το κάθε παιδί, μέρα με τη μέρα, θα ανακαλύπτει την αξία του και τα ταλέντα του. Γνωρίζετε, πως την παιδεία την πόνεσα και την πονάω πολύ. Ζώ διαρκώς με εκπαιδευτικούς. Γνωρίζω από πρώτο χέρι τη χαρά διδασκόντων και διδασκομένων, που ανακαλύπτουν μέσα τους, μαζί, το τι σημαίνει άνθρωπος, το πόσα προσόντα έχει, πόσα όνειρα, πόσες δυνάμεις, πόσες προοπτικές. Αν η Εκκλησία παλεύει για ένα Ελληνικό σχολείο με Ορθόδοξη Χριστιανική ταυτότητα, με εικόνες, με προσευχή, με λατρευτική ζωή, δεν είναι για να εξασφαλίσει νέα μέλη. Είναι για να μείνει ζωντανό στο σχολείο το όραμα μιας καλύτερης ζωής, αντάξιας της ποιότητας του ανθρώπου, αντάξιας αυτού που ονομάζουμε «κατ’ εικόνα». Σήμερα τους ανθρώπους δεν τους έχει γονατίσει τόσο η ανεργία, όσο μια βαθιά συναίσθηση απαξίας και αχρηστίας. Ο καταναλωτισμός που έτρεφε το «εγώ» χρεωκόπησε. «Ποια είναι πλέον η αξία μου, χωρίς δυνατότητα να ξοδεύω;», ρωτάει ο σύγχρονος άνθρωπος. Ε, λοιπόν, ονειρεύομαι ένα σχολείο που έχει να δώσει μια πειστική και ελπιδοφόρα απάντηση.
– Σε ένα νέο παιδί, που αναζητεί το δρόμο του, τι θα λέγατε;
Θα του έλεγα, πριν μάθει τι θέλει, να μάθει ποιο είναι. Αν μάλιστα βρίσκεται στα πρόθυρα εξετάσεων ή και λίγο μετά, να μη φοβηθεί να αναζητήσει το νόημα πίσω από τους κόπους του και τις επιτυχίες του. Θα του έλεγα να παρατηρήσει γύρω του και να δει πως η γνώση χωρίς υπαρξιακή συνέπεια και πνευματικές αξίες, είναι καταστροφική και αυτοκαταστροφική. Θα του έλεγα να συνειδητοποιήσει, πως αποτελεί παιδί Θεού, από τον Οποίον έχει δεχτεί άπειρες, μοναδικές δωρεές, και πως δεν θα μείνει ποτέ απροστάτευτο. Θα του έλεγα να μάθει να διδάσκεται, όχι μόνον από βιβλία, αλλά και από τα λάθη του, διότι αυτά ανοίγουν νέους δρόμους προς την αυτογνωσία και το γκρέμισμα του θεοποιημένου εαυτού του, που του διαμορφώνουν συστηματικά το σχολείο και η κοινωνία. Και τέλος, θα του έλεγα, αν βγαίνει από ένα προστατευμένο περιβάλλον, όπως μια οικογένεια που το αγαπάει, να γίνει και λίγο καχύποπτο. Εκεί έξω παλεύουν πολλοί να κερδίσουν την ψυχή του για να την πουλήσουν. Ας ψάξει, χωρίς προκατάληψη, να δει τι είδους άνθρωποι είναι έτοιμοι να του προσφέρουν, χωρίς να περιμένουν τίποτε. Όταν του βρει, πιστεύω ότι θα διαπιστώσει, πως από το λαιμό τους κρέμεται συνήθως ένας σταυρός.
– Στους «αρμόδιους» του Υπουργείου Παιδείας, που θέλουν την κατάργηση των Θρησκευτικών, τι απαντάτε;
Εγώ θα τους πρότεινα να συνεργαστούμε όλοι για την κατάργηση των εμμονών, την κατάργηση των στερεοτύπων, την κατάργηση των ιδεοληψιών. Θα τους πρότεινα να συζητήσουμε τι σημαίνει αληθινά ο όρος «δημοκρατία», ο όρος «προοδευτικός», ο όρος «ανθρωπισμός». Νομίζω πως σε μια τέτοια συζήτηση θα μας περίμεναν πολλές εκπλήξεις. Εγώ απλώς να αναφέρω πως ακόμη και με τις στρεβλές και ακαθόριστες διατάξεις περί απαλλαγής, ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις παιδιών που δεν παρακολουθούν θρησκευτικά. Να αναφέρω επίσης πως για χίλια δυο μέτρα αδικίας, διάκρισης και φτωχοποίησης, όλη η Ελλάδα εξανίσταται, αλλά οι «αρμόδιοι» παραμένουν» αδρανείς. Η κατάργηση των θρησκευτικών, αλήθεια, σε ποια λαϊκή απαίτηση ανταποκρίνεται; Ποιο είναι το κριτήριο των «αρμοδίων του Υπουργείου; Αλλά και επί της ουσίας, ο περίφημος ανθρωπισμός, ενισχύεται ή υποβαθμίζεται με το μάθημα; Δεν είναι σύμμαχος τα θρησκευτικά σε μια προσπάθεια απεγκλωβισμού των νέων ανθρώπων από μοντέλα καταναλωτισμού και παθητικότητας, για τον οποίον κόπτονται πολλοί; Γι΄ αυτό και υποστηρίζω πως το μάθημα πρέπει να απευθύνεται προς όλους τους μαθητές. Όλοι έχουν δικαίωμα στον προβληματισμό γύρω από θεμελιώδεις αξίες του Δυτικού πολιτισμού, γύρω από ερωτήματα που απασχολούν κυρίως τους νέους ανθρώπους, γύρω από τη δυνατότητα εναλλακτικών δρόμων ζωής προς την πνευματική και υπαρξιακή ολοκλήρωση. Και μάλιστα τάσσομαι υπέρ ενός μαθήματος με Ορθόδοξη ταυτότητα και σαφή περιγραφή της συμβολής της Ορθόδοξης παράδοσης στην ιστορία, στο ήθος και στην ελπίδα αυτού του λαού. Μιλώ αποσπασματικά, λόγω του περιορισμένου χρόνου της συζήτησής μας. Επιγραμματικά, όμως, προτείνω να ξαναβρούμε ως κοινωνία τους δεσμούς μας, να αναζητήσουμε τη σύγκλιση των ονείρων μας γι’ αυτόν τον τόπο και από κει και πέρα όλα θα λυθούν.
– Τί σας κάνει να χαμογελάτε;
Οι απλές ανθρώπινες χαρές, που το αξίωμά μου δεν κατάφερε να μου στερήσει. Η παρέα με αξιόλογους ανθρώπους, η εμπιστοσύνη που με συνδέει με τους συνεργάτες μου, η επαφή μου με απλούς ανθρώπους, που κρύβουν μεγαλείο απροσδόκητο. Χαίρομαι πολύ όταν βλέπω, πως δεν έχασα ακόμη την ικανότητα να βάζω νέους στόχους. Χαίρομαι όταν βλέπω το πρώτο βήμα υλοποίησής τους. Χαμογελώ και με τους πειρασμούς, που συχνά τον τελευταίο καιρό χτυπούν την Εκκλησία, διότι προέρχονται από κάποιους, που νομίζουν πως μια τσεκουριά ακόμη να δώσουν και το δέντρο θα πέσει. Δεν ξέρουν, πως, αν υπάρχει ακόμη Εκκλησία, είναι εξαιτίας της δύναμης που πήρε από τη μάχη με τις δυσκολίες και τις επιθέσεις ανθρώπων ή και του ίδιου του Διαβόλου. Οι πειρασμοί έλκουν τα δύναμη του Θεού. Έτσι θα γίνει και τώρα! Αν δεν χαθεί η πίστη, οι δυσκολίες θα μας κάνουν δυνατότερους. Πράγματι, χαμογελώ, όταν αφήνω το μυαλό και την καρδιά μου να ταξιδεύουν προς το καλύτερο μέλλον.
Αναδημοσίευση : www.presspublica.gr
